Η Άννα Φρανκ και οι Σύριοι πρόσφυγες

Η άρνηση των αμερικάνικων αρχών να χορηγήσουν προσφυγική βίζα στην οικογένεια Φρανκ σφράγισε τη μοίρα της συγγραφέως που πέθανε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπέργκερ-Μπέλσεν σε ηλικία 15 ετών.

Είναι πολλοί οι αναλυτές που έχουν επισημάνει τον τελευταίο καιρό τις ομοιότητες στην στάση της πολιτισμένης Δύσης απέναντι στους πρόσφυγες τις παραμονές του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και σήμερα. Και στη μία και στην άλλη περίσταση οι φωνές εκείνων που ζητούσαν να σφραγιστούν τα σύνορα εισακούστηκαν σε μεγάλο βαθμό με ολέθριες συνέπειες. Τα επιχειρήματα και τότε και τώρα είναι τα ίδια: η τάξη και ασφάλεια στα κράτη υποδοχής κινδύνευαν από την πιθανή παρείσφρηση πρακτόρων του εχθρού στις τάξεις των προσφύγων.

Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της τακτικής είναι η Άννα Φρανκ, της οποίας το όνομα επανήλθε πρόσφατα στην επικαιρότητα λόγω της διαμάχης για τα εκδοτικά δικαιώματα του έργου της. Σύμφωνα με έρευνα του καθηγητή ιστορίας Richard Breitman του American University που δημοσιεύτηκε το 2007, η Φρανκ θα ήταν σήμερα 86 χρονών και θα ζούσε –αυτό πιθανολογείται- στη Βοστώνη. Το τέλος της στο στρατόπεδο του Μπέργκερ- Μπέλσεν, όπως και της αδερφής της και της μητέρας της, θα είχε αποφευχθεί αν οι αμερικάνικες αρχές είχαν αποδεχθεί τα απεγνωσμένα αιτήματα του πατέρα της για παροχή ασύλου.

Ο αγώνας του Ότο Φρανκ για να επιτύχει τη φυγή του ίδιου και της οικογένειας του με προορισμό τις ΗΠΑ διαγράφεται ανάγλυφα μέσα από τις δεκάδες επιστολές που αντάλλαξε το 1941 με τους αρμόδιους αξιωματούχους της αμερικάνικης υπηρεσίας μετανάστευσης αλλά και με φίλους και με μέλη της οικογένειας που ζούσαν εκεί. Όπως αποκαλύπτεται οι αρχές των ΗΠΑ είχαν ορθώσει χιλιάδες εμπόδια ώστε να εμποδίσουν την εισροή προσφύγων από την Ευρώπη, ανάμεσά τους και μια διάταξη που προέβλεπε ότι για να γίνει δεκτό το αίτημα πρέπει να μην υπάρχει κανένας συγγενής του αιτούντος ο οποίος διαμένει σε εδάφη υπό ναζιστική διοίκηση. Η εν λόγω διάταξη αιτιολογούνταν με το σκεπτικό πως οι άνθρωποι αυτοί θα συγκροτούσαν ένα είδος 5ης φάλαγγας σε αμερικάνικο έδαφος αφού οι συγγενείς τους παρέμεναν όμηροι των Ναζί.

Αν σε αυτό προστεθεί και το γεγονός ότι οι αιτούμενοι άσυλο όφειλαν να καταθέσουν χρηματική εγγύηση πριν πατήσουν το πόδι τους επί αμερικανικού εδάφους και να προσφέρουν αδιάσειστα εχέγγυα πως είναι σε θέση να καλύψουν τα έξοδά τους στη διάρκεια της διαμονής τους στις ΗΠΑ, τα πράγματα γίνονταν ακόμα πιο δύσκολα.

Όμως, τη χαριστική βολή στους ανθρώπους που αναζητούσαν σωτηρία –και είχαν τα μέσα να πληρώσουν γι’ αυτή- έδωσε η προειδοποίηση των αρχών των ΗΠΑ προς την Κούβα ότι οι ξένοι υπήκοοι που βρίσκονταν στο νησί με τουριστική βίζα δεν θα μπορούσαν πλέον να ελπίζουν σε αμερικάνικη βίζα. Σημειωτέον πως πολλοί πρόσφυγες ταξίδευαν στο νησί της Καραϊβικής όπου και ανέμεναν τη βίζα τους. Η σχετική απόφαση οδήγησε τις αρχές της Κούβας στο να υψώσουν φραγμούς στο μεταναστευτικό ρεύμα, φοβούμενες ότι το νησί θα πνίγονταν από τους πρόσφυγες.

Η τελευταία πράξη του δράματος για την οικογένεια Φρανκ άρχισε το 1942 όταν διατάχτηκε η μεταφορά της αδερφής της Άννα, Μάργκο, σε κάποια από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της ανατολικής Ευρώπης. Τότε τα τέσσερα μέλη της οικογένειας κρύφτηκαν όμως οι αρχές ανακάλυψαν την μητέρα και τις δύο κόρες οι οποίες κατέληξαν στο Μπέργκερ-Μπέλσεν.

Το 1946 ο αδερφός της Ίντιθ Φρανκ, της μητέρας της Άννα, μόνιμος κάτοικος ΗΠΑ, υπέβαλε στην Υπηρεσία Προσφύγων των ΗΠΑ αίτημα για να μάθει την τύχη του γαμπρού του, Οι έρευνές του οδήγησαν στον εντοπισμό του Ότο Φρανκ, του μοναδικού επιζώντος της οικογένειας στο Άμστερνταμ.  

Το «Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.

• Άννα Φρανκ
• Ναζί
• προσφυγικό
• στρατόπεδο συγκέντρωσης