Αλευρομουτζουρώματα, μπουράνι και… βλάχικος γάμος

Ήθη και έθιμα, που έχουν τις ρίζες τους στα βάθη των αιώνων, αναβιώνουν την Καθαρά Δευτέρα σε κάθε γωνιά της χώρας, με έναν κοινό παρανομαστή: φαγητό, ποτό, χορό και… γλέντι.
Οι ερμηνείες πίσω από τα Κούλουμα

Ετυμολογικά για την λέξη «Κούλουμα» υπάρχουν πολλές εκδοχές ως προς την προέλευση της. Σύμφωνα με την πρώτη ερμηνεία, η λέξη προέρχεται από το λατινικό «cuuiulus», που σημαίνει αφθονία, αλλά και τέλος. Τα κούλουμα εκφράζουν, δηλαδή, τον επίλογο της Αποκριάς και παράλληλα την έναρξη της περιόδου της Σαρακοστής. Μια άλλη θεωρία αναφέρει ότι τα κούλουμα προέρχονται από την λατινική λέξη «columna» -που σημαίνει κίονας, κολώνα- κι αυτό γιατί οι Αθηναίοι συνήθιζαν να γιορτάζουν την Καθαρή Δευτέρα στις «κολώνες», δηλαδή στις Στήλες του Ολυμπίου Διός. Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι από τον χριστιανικό λαό και σημαίνει πνευματική και σωματική «κάθαρση». Τέλος, μία άλλη εκδοχή είναι πως ονομάστηκε έτσι επειδή οι νοικοκυρές καθάριζαν τα σκεύη τους όλη μέρα από το φαγοπότι της αποκριάς.

Ηθη και έθιμα σε όλη τη χώρα

Γαλαξίδι:Αλευρομουτζουρώματα και ξέφρενο γλέντι

Στο Γαλαξίδι, το ξεφάντωμα των Αποκριών συνεχίζεται την Καθαρή Δευτέρα με τα αλευρομουτζουρώματα. Οι εβδομάδες της Αποκριάς για το Γαλαξίδι αποκτούν ιδιαίτερη εορταστική και ψυχαγωγική ζωντάνια. Από τις πρώτες μέρες του Τριωδίου σχεδόν κάθε βράδυ ανάβουν φωτιές από τον Κούκουνα ως τις παραλίες με χορευτές και όργανα. Το αποκορύφωμα του αποκριάτικου γλεντιού είναι τα Γαλαξιδιώτικα Κούλουμα της Καθαρής Δευτέρας. Η περιοχή, το απόγευμα της Kαθαράς Δευτέρας, θυμίζει εμπόλεμη ζώνη. Ντόπιοι, χωρισμένοι σε ομάδες, μάχονται μεταξύ τους στοχεύοντας, ο ένας τον άλλον, με αλεύρι και χρωματιστή σκόνη. Η συνήθεια έμεινε στην ιστορία ως «αλευροπόλεμος» ή αλλιώς «αλευρομουτζουρώματα».

Θήβα: Ο Βλάχικος Γάμος

Στη Θήβα, πραγματοποιείται την Καθαρά Δευτέρα, πιστή αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου. Το έθιμο «επιβιώνει» από το 1830, ότανοι Βλάχοι από την Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία αλλά και τη Ρούμελη, εγκατέλειψαν τη γη των προγόνων τους και μετακινήθηκαν νοτιότερα, όπου ανακάλυψαν γόνιμο έδαφος και εγκαταστάθηκαν. Ο Καλόγερος στις Σέρρες Στις Σέρρες, την Kαθαρά Δευτέρα, το έθιμο του «Καλόγερου» κλέβει την παράσταση. Αρχικά, κάνουν την εμφάνισή τους οι διαβόητοι Αναστενάρηδες. Έπειτα, ακολουθούν μίμοι, οι οποίοι συνήθως συμμετέχουν και στην παραδοσιακή θεατρική ομάδα. Ο θίασος του «Καλόγερου» αποτελείται από το Βασιλιά, το βασιλόπουλο, τον καπιστρά, τη νύφη, τη μπάμπω και το εφταμηνίτικο, τους γύφτους με την αρκούδα αλλά και τους Κουρούτζηδες και γυρνάει από σπίτι σε σπίτι, προτού όλοι οι κάτοικοι συγκεντρωθούν για να αρχίσει η προετοιμασία του συμβολικού αγρού για τη σπορά. Τέλος, όλοι συμμετέχουν στην αναπαράσταση του θανάτου και της ανάστασης του Καλόγερου.

Τύρναβος: Μπουράνι και… άφθονο τσίπουρο

Το Μπουρανί, που γίνεται την Καθαρή Δευτέρα στον Τύρναβο, αποτελεί μια μοναδική αναβίωση ενός αρχαίου διονυσιακού τελετουργικού, που θα σας μυήσει στη μαγεία του θεού Διόνυσου μέσα από ιδιαίτερα πράγματα και άφθονο δωρεάν τσίπουρο. Την Καθαρή Δευτέρα οι κάτοικοι της πόλης, κατευθύνονται στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία και στρώνουν στο έδαφος τα φαγητά ενώ παράλληλα ετοιμάζουν τη φωτιά για το «μπουρανί» . Το «μπουρανί» είναι μία χορτόσουπα από σπανάκι και ξίδι. Όταν τελειώσει το βράσιμο του «μπουρανί» όλοι πηγαίνουν στις όχθες του Τιταρήσιου ποταμού, τρώνε, πίνουν και συνεχίζουν τα άσεμνα πειράγματα και τραγούδια. Ο πιο μεθυσμένος ανακηρύσσεται «Βασιλιάς της Αποκριάς» και αρχίζει πορεία μέσα στην πόλη με τη συνοδεία του να κάνει άσεμνες χειρονομίες και πειράγματα σε κατοίκους και επισκέπτες.

Βιστωνίδα: Το έθιμο των Μουντζούρηδων

Η προετοιμασία αρχίζει από την προηγούμενη μέρα με την παρασκευή της παραδοσιακής Λαγάνας και το βράσιμο της φασολάδας από τις γυναίκες του χωριού, για να προσφέρουν στους επισκέπτες τους την επόμενη μέρα. Η μεγάλη έκπληξη για τους επισκέπτες είναι… δύο μεταμφιεσμένοι κάτοικοι, οι οποίοι τους υποδέχονται «θερμά» προσπαθώντας να τους μουντζουρώσουν με την καπνιά από το καζάνι που έβραζε η φασολάδα έτσι ώστε όλοι να γιορτάσουν την Καθαρή Δευτέρα μασκαρεμένοι.

Βόνιτσα: Το έθιμο του «Αχυρένιου Γληγοράκη»

Ο Γληγοράκης, σύμφωνα με το έθιμο, ήταν ψαράς, ο οποίος απαρνήθηκε τη θάλασσα ψάχνοντας τη μοίρα του στη στεριά. Οι σημερινοί ψαράδες της Βόνιτσας καταδικάζουν αυτήν του την πράξη και κάθε Καθαρά Δευτέρα τον… τιμωρούν. Φτιάχνοντας λοιπόν έναν αχυρένιο ψαρά, τον δένουν σ’ ένα γάιδαρο και τον γυρνούν σε όλο το χωριό. Στη συνέχεια, στήνουν μεγάλο γλέντι με τραγούδι και χορό και στο τέλος της ημέρες ρίχνουν… τον Γληγοράκη σε μια βάρκα που τυλίγεται στις φλόγες στ’ ανοιχτά της θάλασσας. Ο «Αγάς» στα Μεστά της Χίου Το έθιμο του Αγά έχει ρίζες από την Τουρκοκρατία και αναβιώνει την Καθαρά Δευτέρα. Ο Αγάς εισβάλλει στο χωριό με τη συνοδεία του και παίρνει θέση στην κεντρική πλατεία. Εκεί μαζεύεται ο κόσμος όπου «δικάζεται» για διάφορα παραπτώματα που του καταλογίζονται και πληρώνει το ανάλογο πρόστιμο. Από αυτή τη διαδικασία δε «γλιτώνει» κανείς από τους παρευρισκόμενους. Τα χρήματα που μαζεύονται από τα «πρόστιμα» καταλήγουν στον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού.

Γ.Κ. 

• Γαλαξίδι
• Καθαρά Δευτέρα