Ένα ταξίδι στις πόλεις του βασιλιά Καρνάβαλου

ΠΑΤΡΑ Το Καρναβάλι της Πάτρας ανιχνεύεται σε μορφή υποτυπώδη στα μέσα του 19ου αιώνα. Σαν πρώτος αποκριάτικος χορός, θεωρείται αυτός που έγινε το 1829 στο σπίτι του Πατρινού εμπόρου σταφίδας Μωρέτη. Μετά την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα, οι Επτανήσιοι που μετακόμισαν στην Πάτρα έφεραν μαζί τους το προοδευτικό πνεύμα και τα τραγούδια τους, επηρεάζοντας και την μορφή του καρναβαλιού. Στη δεκαετία του 1870, περίοδος οικονομικής ανάπτυξης της πόλης, εμφανίζονται τα πρώτα καρναβαλικά άρματα και το Δημοτικό Θέατρο παραχωρείται για την πραγματοποίηση των πρώτων δημόσιων αποκριάτικων χορών. Στα χρόνια της Μπελ Επόκ καθιερώνεται ο «πόλεμος» με κέρινα αυγά γεμάτα με κομφετί. Μεταπολεμικά το έθιμο του πατρινού καρναβαλιού αναβιώνει στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1950, όταν «πρωταγωνιστούν» οι μουσικοί όμιλοι Ορφέας και Πατραϊκή Μαντολινάτα. Το 1966 είναι ορόσημο καθώς εισάγεται το Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού, με τη συμμετοχή 94 Πατρινών. 

ΡΕΘΥΜΝΟ Στο Ρέθυμνο, από τις αρχές του 20ου αιώνα αναφέρονται δημόσιες εκδηλώσεις με σατιρικό χαρακτήρα, αλλά είναι βέβαιο ότι οι ρίζες τους χάνονται στο χρόνο. Χρονιά – ορόσημο για το καρναβάλι του Ρεθύμνου ήταν το 1960, όταν στους δρόμους της πόλης εμφανίστηκαν άρματα καρναβαλικά στο πρώτο οργανωμένο Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι. Για πρώτη φορά παρουσιάστηκαν χειροποίητα άρματα, στολές, κεφάλες και ροκάνες. Το Κυνήγι Θησαυρού  ξεκίνησε το 1990. 

ΞΑΝΘΗ Τις Απόκριες του 1966 γεννήθηκε στην Ξάνθη ένας θεσμός, που από τότε διαμορφώθηκε, καταξιώθηκε και με δυναμισμό πορεύεται στο μέλλον. Ήταν οι πρώτες «Αποκριάτικες Θρακικές Γιορτές», με σκοπό την αναβίωση των ηθών και εθίμων της Θράκης και την προβολή του πλούσιου λαογραφικού υλικού της περιοχής. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970 γίνονται αναπαραστάσεις εθίμων στην κεντρική πλατεία της Ξάνθης ή σε κλειστή αίθουσα. Αλλά από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 η αναπαράσταση των εθίμων υποχώρησε και έδωσε τη θέση της στη σύγχρονη εκδοχή των καρναβαλικών εκδηλώσεων.  

NAOYΣΑ Γενίτσαροι και Μπούλες. Πρόκειται για το δρώμενο που δίνει έντονο χρώμα στο Καρναβάλι της Νάουσας και χρονολογείται από το 18ο αιώνα, αν και οι ρίζες του χάνονται στις διονυσιακές γιορτές. Στην πραγματικότητα είναι ένα χορευτικό δρώμενο με στοιχεία που τηρούνται αναλλοίωτα και ακολουθούν την αυστηρή προφορική παράδοση. Τα στοιχεία αυτά είναι: το μπουλούκι των χορευτών, στο οποίο μπαίνουν υπό προϋποθέσεις μόνον όσοι έχουν την αποδοχή της ομάδας και πάντως μόνο νέοι άνδρες, την νύφη-μπούλα υποδύεται πάντα κάποιος άνδρας, η ένδυση υπακούει σε αυστηρούς πατροπαράδοτους κανόνες, το τελετουργικό παραμένει το ίδιο στο πέρασμα των χρόνων.

ΕΥΒΟΙΑ Στο καρναβάλι της Αγίας Άννας στη βόρεια Εύβοια η αθυροστομία των καρναβαλιστών παραπέμπει στην ελευθεριότητα της  διονυσιακής λατρείας. Η αναβίωσή του στηρίζεται στην ευρηματικότητα των νέων που φτιάχνουν στιχάκια με έντονα σκωπτικό περιεχόμενο, τα οποία απευθύνουν σε όσους συγκεντρώνονται στους δρόμους της όμορφης κωμόπολης. Οι στίχοι πολλές φορές σοκάρουν, όσο και τα «ξωτικά» που μπορεί να εμφανιστούν από το… πουθενά και να αρχίσουν να πειράζουν όποιον βρουν μπροστά τους. Οι καρναβαλιστές, πολλοί από τους οποίους μουτζουρώνουν το πρόσωπό τους, στήνουν χορό στα σοκάκια και δεν διστάζουν να περιπαίξουν οποιονδήποτε βρεθεί στο διάβα τους, χωρίς διακρίσεις.  

ΤΥΡΝΑΒΟΣ Το καρναβάλι στον Τύρναβο είναι το μεγαλύτερο στην κεντρική Ελλάδα. Υπάρχει καταγραφή του εθίμου από τον Γάλλο περιηγητή Λέον Εζέ, γύρω στα 1858, όταν οι καρναβαλιστές «εκλέγουν» τον βασιλιά τους, με κριτήριο ποιος είναι ο πιο μεθυσμένος. Στη σύγχρονη ιστορία του το καρναβάλι του Τυρνάβου ενόχλησε πολλές κυβερνήσεις, που θεωρούσαν ότι έβλαπτε τα χρηστά ήθη και έθιμα, αφού είναι έντονη η κυριαρχία του φαλλού στους δρόμους της κωμόπολης. Στην πραγματικότητα πρόκειται για γιορτές που συνδέονται με τη γονιμότητα, την άνοιξη, την αναβλάστηση. Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις κλείνουν την Καθαρή Δευτέρα με το μπουρανί. Οι καρναβαλιστές κατευθύνονται εν πομπή στο εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, όπου η κάθε παρέα φέρνει μαζί της μεζέδες κι όλοι προμηθεύονται τσίπουρο ή κρασί από μεγάλες φιάλες που έχουν το σχήμα του φαλλού. Παράλληλα ανάβει και η φωτιά για να φτιάξουν την παραδοσιακή χορτόσουπα- το μπουρανί- στην οποία κυριαρχούν το σπανάκι, το λάχανο και το ξύδι. Γύρω από αυτή τη φωτιά αρχίζει ο χορός, τα «άσεμνα» τραγούδια και τα πειράγματα προς κάθε κατεύθυνση. 

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ

• απόκριες
• έθιμα