Τα δέκα γεγονότα που «σημάδεψαν» τη Σερβία το 2013

Τα δέκα πιο σημαντικά και πολιτικά γεγονότα στη Σερβία τη χρονιά που πέρασε, το 2013, επέλεξε και κατέγραψε το ιδιωτικό πρακτορείο ειδήσεων Beta και αναδημοσίευσε στην ιστοσελίδα του ο ραδιοτηλεοπτικός σταθμός Β92 του Βελιγραδίου.

Τα γεγονότα αυτά, με τη σειρά που παρουσιάζονται είναι:

1) Στις 20 Δεκεμβρίου, η Σερβία έλαβε ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και η πρώτη Διακυβερνητική Διάσκεψη θα διεξαχθεί στις 21 Ιανουαρίου του τρέχοντος έτους. Η απόφαση ελήφθη επί της αρχής τον Ιούνιο, σχεδόν 16 μήνες μετά την απόδοση καθεστώτος υποψήφιας προς ένταξη χώρας στη Σερβία. Κρίσιμο ρόλο στην τελική απόφαση διαδραμάτισε η αποτίμηση των σχέσεων του Βελιγραδίου με την Πρίστινα από τα κράτη- μέλη της “ευρωπαϊκής οικογένειας” και ιδιαίτερα από τη Γερμανία. Επιπροσθέτως, ύστερα από διαπραγματεύσεις οχτώ χρόνων τέθηκε σε εφαρμογή, τον περασμένο Σεπτέμβριο, η Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης με την ΕΕ. Η συμφωνία αυτή σηματοδοτεί τις στενότερες δυνατές σχέσεις που μπορεί να έχει ένα κράτος με την Ένωση χωρίς να αποτελεί μέλος της.

2) Με την εκλογή 11 νέων υπουργών, το σερβικό κοινοβούλιο ολοκλήρωσε, τον περασμένο Σεπτέμβριο, τη διαδικασία του κυβερνητικού ανασχηματισμού, σχεδόν 13 μήνες έπειτα από τη συγκρότηση της κυβέρνησης υπό τον Ίβιτσα Ντάτσιτς. Με πρόταση του Ντάτσιτς, στη νέα κυβέρνηση δεν συμμετείχαν υπουργοί του κόμματος Ενωμένες Περιοχές της Σερβίας (URS). Στα τέλη Ιουλίου, ο Ίβιτσα Ντάτσιτς απομάκρυνε τον υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών Μλάτζαν Ντίνκιτς από την κυβέρνηση και στη συνέχεια άλλοι δύο υπουργοί που προέρχονταν από το ίδιο κόμμα, η Σουζάνα Γκρούμπιεσιτς και η Βέριτσα Καλάνοβιτς, αποχώρησαν. Η νέα κυβέρνηση έχει 21 μέλη και προστέθηκαν σ’ αυτήν και τρεις σύμβουλοι με διεθνές προφίλ: ο πρώην επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) Ντομινίκ Στρος Καν, ο πρώην καγκελάριος της Αυστρίας Άλφρεντ Γκούσενμπαουερ και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας Φράνκο Φρατίνι.

3) Η εγγραφή νέων μαθητών στο γυμνάσιο στιγματίστηκε από την κλοπή των τεστ εισαγωγής από κάποιο τυπογραφείο, με αποτέλεσμα την ακύρωση των τελικών εξετάσεων. Έτσι, οι εγγραφές έγιναν, όχι με βάση τον βαθμό στις εξετάσεις, αλλά με βάση τους βαθμούς που πέτυχαν οι μαθητές στον πρωτοβάθμιο κλάδο της εκπαίδευσης. Τέσσερα άτομα, μεταξύ των οποίων κι ένας υπάλληλος στο τυπογραφείο, όπου εκδίδεται και η Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, αντιμετωπίζουν κατηγορίες σχετικά με την υπόθεση. Στη δημόσια συζήτηση που ακολούθησε με αφορμή το γεγονός κάποιοι έγειραν ζήτημα ευθυνών από την πλευρά του υπουργού Παιδείας Ζάρκο Ομπράντοβιτς, ο οποίος αργότερα απομακρύνθηκε από τα καθήκοντά του κατά τον ανασχηματισμό.

4) Ο πρόεδρος της Σερβίας Τόμισλαβ Νίκολιτς εξέφρασε τη λύπη του για τα εγκλήματα κατά Μουσουλμάνων της Βοσνίας- Ερζεγοβίνης. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο βοσνιακό τηλεοπτικό δίκτυο BHT1 TV, ζήτησε συγγνώμη από τους πολίτες της Βοσνίας- Ερζεγοβίνης “για όλα τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν από Σέρβους (από τη χώρα του) στη διάρκεια του πολέμου”. Ο κ. Νίκολιτς, μάλιστα, ανέφερε χαρακτηριστικά: “Γονατίζω και ζητώ συγχώρεση από τη Σερβία για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στη Σρεμπρένιτσα. Ζητώ συγγνώμη για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στο όνομα της χώρας μας και του λαού μας από κάθε μεμονωμένο άτομο που ανήκει στο έθνος μας”. Σημείωσε δε, πως “ό,τι συνέβη στη διάρκεια του πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία έχει τα χαρακτηριστικά γενοκτονίας”.

5) Η δίκη του ιδιοκτήτη της εταιρείας “Delta Holding” Μίροσλαβ Μίσκοβιτς ξεκίνησε το Νοέμβριο στο Ειδικό Δικαστήριο Οργανωμένου Εγκλήματος, στο Βελιγράδι. Ο Μίσκοβιτς και δέκα ακόμη κατηγορούμενοι δήλωσαν αθώοι και απέρριψαν τις εναντίον τους κατηγορίες. Η Εισαγγελία ανέφερε πως από το 2005 έως το 2010, οι κατηγορούμενοι προέβησαν σε μηχανορραφίες κατά την πώληση της δημόσιας επιχείρησης οδοποιίας και συντήρησης οδικών αρτηριών “Putevi Nis” (Αυτοκινητόδρομοι Νις). Ο ειδικός εισαγγελέας για το οργανωμένο έγκλημα Μίλκο Ραντισάβλιεβιτς είχε δηλώσει ότι οι συλληφθέντες, κατά την ιδιωτικοποίηση της δημόσιας εταιρείας αποκόμισαν παράνομα κέρδη συνολικού ύψους 30 εκατομμυρίων ευρώ. Στη δίκη ήταν παρόντες παρατηρητές από τη Μεγάλη Βρετανία, τον Καναδά, το Βέλγιο και τη Γερμανία. Τον Ιούλιο, ύστερα από κράτηση επτά μηνών, ο Μίσκοβιτς αφέθηκε ελεύθερος, αφού προηγουμένως η εταιρεία του κατέβαλε εγγύηση ύψους 12 εκατομμυρίων ευρώ.

6) Τον Απρίλιο, η Σερβία “παγώνει” από τη μαζική δολοφονία στο χωριό Βέλικα Ίβαντσα, κοντά στο Μλαντένοβατς. Ένας ντόπιος, ο 60χρονος Λιούμπισα Μπογκντάνοβιτς, πυροβόλησε και σκότωσε 13 ανθρώπους- το γιο του, συγγενείς και γείτονες. Μεταξύ των θυμάτων ήταν, επίσης, ένα νεαρό ζευγάρι και το παιδί τους. Ο δολοφόνος, στην προσπάθειά του να αυτοκτονήσει, τραυματίστηκε βαριά και υπέκυψε στα τραύματά του ύστερα από αρκετές ημέρες. Η κυβέρνηση κήρυξε ημέρα εθνικού πένθους τη 10η Απριλίου. Επί πολλές ημέρες, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στη Σερβία προσπαθούσαν να “αποκωδικοποιήσουν” τα κίνητρα πίσω από αυτή την ενέργεια, με διάφορα σενάρια και υποθέσεις. Το γεγονός αυτό προκάλεσε την αντίδραση της Ένωσης Δημοσιογράφων Σερβίας, που προειδοποίησε πως τα σχετικά ρεπορτάζ σε πολλές περιπτώσεις παραβίασαν τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

7) Ύστερα από δέκα γύρους διαπραγματεύσεων, οι πρωθυπουργοί της Σερβίας και του Κοσόβου, Ίβιτσα Ντάτσιτς και Χασίμ Θάτσι αντίστοιχα, μονόγραψαν, στις Βρυξέλλες, μια συμφωνία για την εξομάλυνση των σχέσεων Βελιγραδίου- Πρίστινας, γεγονός που “άνοιξε” τον ενταξιακό δρόμο των δύο πλευρών προς την Ένωση (ιδιαίτερα της Σερβίας). Η συμφωνία υπεγράφη παρουσία της επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάθριν Άστον. Η συμφωνία αφορά διάφορα πεδία, όπως οι διοικητικές διαβάσεις μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου, η δικαιοσύνη, η αστυνόμευση, οι τηλεπικοινωνίες και η ενέργεια. Σέρβοι αξιωματούχοι δήλωναν μετά την υπογραφή της συμφωνίας πως έλαβαν διαβεβαιώσεις ότι από το ΝΑΤΟ ότι η Δύναμη Ασφαλείας Κοσόβου δεν θα είναι παρούσα στο βόρειο Κόσοβο, όπου οι Σέρβοι αποτελούν πλειοψηφία. Δύο ημέρες αργότερα, πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση κατά της εφαρμογής της συμφωνίας στην Κόσοβσκα Μιτρόβιτσα. Ωστόσο, μια πλευρά της τοπικής διοίκησης- άτομα προερχόμενα κυρίως από τα κόμματα SNS και SPS – άλλαξαν στη συνέχεια γνώμη κι άρχισαν να εφαρμόζουν τη συμφωνία. Μικρότερες σε μέγεθος διαδηλώσεις οργανώθηκαν στο Βελιγράδι από το Δημοκρατικό Κόμμα Σερβίας, που βρίσκεται στην αντιπολίτευση. Επίσης, στη βάση της Συμφωνίας των Βρυξελλών διενεργήθηκαν τοπικές εκλογές στο βόρειο Κόσοβο, στη βάση της νομοθεσίας του Κοσόβου, για πρώτη φορά από το 1999.

8) Η Γιοβάνκα Μπροζ, χήρα του ισόβιου ηγέτη της πρώην Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας Γιόσιπ Μπρος Τίτο, πέθανε στις 20 Οκτωβρίου, στο Βελιγράδι. Δημοσιεύματα του τοπικού αλλά και του ξένου Τύπου ανέφεραν ότι ο θάνατος της χήρας του Τίτο σηματοδοτεί ένα “τέλος εποχής”. Σχεδόν όλα τα μέσα ενημέρωσης της Σερβίας και των πρώην γιουγκοσλαβικών δημοκρατιών κάλυψαν την κηδεία, όπως και απεσταλμένοι 42 μέσων από άλλες χώρες. Παρά το γεγονός ότι στην κηδεία παραβρέθηκαν σχεδόν 10.000 άτομα κι αποδόθηκαν τιμές στην εκλιπούσα, κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει το γεγονός ότι πέρασε τις τρεις τελευταίες δεκαετίες της ζωής της υπό πολύ δύσκολες συνθήκες, χωρίς προσωπικά δημόσια έγγραφα, σ’ ένα σπίτι που τίποτα δεν θύμιζε το ένδοξο παρελθόν της- τόσο ως βετεράνος του κινήματος των Παρτιζάνων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όσο και ως σύζυγος του Τίτο. Μάλιστα, την παραμονή της κηδείας του Τίτο, κλέφτες άρπαξαν τα μετάλλια και παράσημά της. Κατόπιν δικής της επιθυμίας, η Γιοβάνκα Μπροζ ετάφη στον “Οίκο των Λουλουδιών” πλάι στον σύζυγό της.

9) Η σερβική κυβέρνηση, στις 18 Νοεμβρίου διόρισε μέλη στο Προσωρινό Συμβούλιο Βελιγραδίου, για να αναλάβουν τη διοίκηση της σερβικής πρωτεύουσας ως τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών, που αναμένεται να διεξαχθούν στα μέσα Μαρτίου του τρέχοντος έτους. Στις 24 Σεπτεμβρίου, ο δήμαρχος Βελιγραδίου Ντράγκαν Τζίλας, από το DS, απομακρύνθηκε από τα καθήκοντά του, ύστερα από ψηφοφορία, στην οποία τον καταψήφισαν οι δημοτικοί σύμβουλοι τόσο του SNS όσο και του DSS, αλλά και η πρώην πολιτικοί του σύμμαχοι από το Σοσιαλιστικό Κόμμα Σερβίας και το Κόμμα Ενωμένων Συνταξιούχων Σερβίας.

10) Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Σερβίας, στις αρχές Δεκεμβρίου, κήρυξε αντισυνταγματικά ορισμένα εδάφια του Καταστατικού της Επαρχίας της Βοϊβοντίνας κι έδωσε διορία έξι μηνών στο περιφερειακό κοινοβούλιο και τη σερβική Βουλή προκειμένου να ευθυγραμμίσουν τα εδάφια αυτά με το Σύνταγμα της χώρας. Οι επικεφαλής του περιφερειακού κοινοβουλίου και της κυβέρνησης στη Βοϊβοντίνα, Ίστβαν Πάστορ και Μπόγιαν Πάιτιτς, δεσμεύτηκαν πως θα κάνουν ό,τι είναι δυνατόν προκειμένου να ανταποκριθούν στα όσα προστάζει το Συνταγματικό Δικαστήριο και ότι θα συνεργαστούν με τους αρμόδιους κρατικούς θεσμούς προς αυτή την κατεύθυνση. Ο Πάστορ τόνισε, επίσης, την ανάγκη, παράλληλα μ’ αυτή τη διαδικασία να προχωρήσει και η νομοθεσία που θα καθορίζει τις αρμοδιότητες και δικαιοδοσίες των θεσμών της Βοϊβοντίνας, όπως και ο νόμος για τη χρηματοδότηση της επαρχίας, που αναμένεται από το 2008. Από την πλευρά τους, το Προοδευτικό Κόμμα Σερβίας (SNS) και το Δημοκρατικό Κόμμα Σερβίας (DSS) σημείωσαν πως η απόφαση αυτή του Συνταγματικού Δικαστηρίου αποτελεί ακόμη μία απόδειξη ότι οι περιφερειακές αρχές “έχουν χάσει τη νομιμότητά τους”.

• κυβέρνηση
• Σερβία