Ελεύθερη πρόσβαση στα κρατικά αρχεία ζητεί η αντιπολίτευση της Σλοβενίας

Το αντιπολιτευόμενο Σλοβενικό Δημοκρατικό Κόμμα (SDS) άρχισε εκστρατεία για τη συλλογή έως τις 19 Μαρτίου 40.000 υπογραφών, με στόχο τη διενέργεια δεύτερου δημοψηφίσματος στη χώρα για τους κανόνες διαχείρισης της πρόσβασης στα κρατικά αρχεία, κυρίως στα στοιχεία που αφορούν τη δράση του σλοβενικού τμήματος της Διεύθυνσης Κρατικής Ασφάλειας της Γιουγκοσλαβίας (UDBA).

Το κόμμα του πρώην πρωθυπουργού της Σλοβενίας, Γιάνεζ Γιάνσα δεν συμφωνεί με τις πρόσφατες αλλαγές του σχετικού νόμου, οι οποίες προβλέπουν ότι δεν είναι δυνατή η πρόσβαση για έρευνα στο αρχειακό υλικό πρώην κοινωνικών- πολιτικών οργανισμών και των υπηρεσιών κρατικής ασφάλειας από την περίοδο της Γιουγκοσλαβίας, εφ’ όσον εμπεριέχει ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα.

«Το ζήτημα της ιστορικής αλήθειας δεν μπορεί να είναι ποτέ θέμα ιδεολογίας» υπογραμμίζει στο αίτημα για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος η βουλευτής Έβα Ίργκλ.

Όσον αφορά τη δράση των πρώην υπηρεσιών ασφάλειας, η κ. Ίργκλ θεωρεί ότι στη Σλοβενία η πρόσβαση στα αρχεία έπρεπε να είναι ελεύθερη, όπως συμβαίνει στη Γερμανία και στην περίπτωση του αρχείου της μυστικής αστυνομίας της ανατολικής Γερμανίας «Στάζι». 

Τα αριστερά κόμματα της κυβέρνησης θέλουν να κλείσουν τα αρχεία «επειδή φοβούνται θανάσιμα τα όσα υπάρχουν εκεί» υποστηρίζει ο βουλευτής του SDS, Βίνκο Γκόρενακ

Οι αλλαγές του νόμου υιοθετήθηκαν στο τέλος Ιανουαρίου αμέσως μετά τη διατύπωση νέων κατηγοριών για διάπραξη εγκλημάτων από την UDBA.

Ο υπουργός Πολιτισμού, Ούρος Γκρλιτς δήλωσε εν τω μεταξύ ότι το SDS έχει «πολιτικοποιήσει» στο μέγιστο βαθμό το ζήτημα της πρόσβασης στα αρχεία και ότι η πρόσφατη αλλαγή του νόμου για το αρχειακό υλικό δεν κλείνει τα αρχεία, αλλά εισάγει νέα διαδικασία και την υποχρέωση της ανωνυμίας, δηλαδή παράλειψη των ονομάτων κατά τη δημοσίευση ευαίσθητων στοιχείων από το παρελθόν, ώστε οι μελετητές να μην έχουν τον κίνδυνο να διωχθούν δικαστικά από άτομα τα ονόματα των οποίων εμφανίζονται στα έγγραφα.

Σε περίπτωση που η αντιπολίτευση στο προβλεπόμενο διάστημα των 35 ημερών συγκεντρώσει 40.000 υπογραφές για τη διενέργεια του δημοψηφίσματος με το οποίο μπορεί να ακυρωθούν οι τροποποιήσεις του νόμου για την πρόσβαση στο αρχειακό υλικό, η Βουλή υποχρεωτικά πρέπει να ορίσει τη διεξαγωγή του εντός λίγων μηνών. 

Οι βασικοί ισχυρισμοί του SDS, το οποίο θεωρεί ότι οι κανόνες διαχείρισης δεν πρέπει να αφορούν την προστασία της ιδιωτικότητας, αλλά το δικαίωμα της ενημέρωσης για την αντικειμενική ιστορική αλήθεια, είναι ότι δράστες εξομοιώνονται με τα θύματα και ότι η προστασία της μυστικότητας θα παρατείνει διαδικασίες, ώστε τα αρχεία να παραμείνουν κλειστά.

Ο Ρόμαν Λέλιακ, ο οποίος ψάχνει τα αρχεία εδώ και χρόνια και είναι υποστηρικτής του δημοψηφίσματος τόνισε ότι με βάση τις νέες διατάξεις του νόμου ένας εργαζόμενος στο αρχείο θα χρειαστεί να διαβάσει 34.000 σελίδες, να κάνει αντίγραφα και να καλύψει ευαίσθητα προσωπικά στοιχεία προτού καταστεί δυνατή η πρόσβαση στα αρχεία.

«Με δεδομένο ότι τα κρατικά αρχεία έχουν τρεις έως τέσσερις εργαζόμενους που μπορούν να το κάνουν.. αυτό πρακτικά σημαίνει ότι κλείνουν τα αρχεία» δήλωσε στο σλοβενικό πρακτορείο ειδήσεων STA.

Ο διευθυντής του Εθνικού Αρχείου, Μπόγιαν Τσβέλφαρ διατυπώνει διαφορετική άποψη τονίζοντας ότι οι εργαζόμενοι γνωρίζουν πώς να εντοπίσουν προσωπικά στοιχεία γρήγορα και απλά θα πρέπει να ρίξουν μία ματιά στα έγγραφα. Επιπλέον είπε ότι σχεδιάζεται ψηφιοποίηση του υλικού.

Η επικεφαλής της Επιτροπής του Εθνικού Αρχείου, της αρχής που επιτρέπει την πρόσβαση, Αντρέγια Βάλιτς Ζβερ βλέπει τα πράγματα διαφορετικά.

• Σλοβενία