Η εύθραυστη συμφωνία για την ανατολική Ουκρανία – Επιφυλάξεις από Ομπάμα

Γράφει ο Παναγιώτης Βελισσάρης – Λυμπερίδης

Η χθεσινή συμφωνία που επετεύχθη σχεδόν την ύστατη ώρα, φαίνεται πως προς το παρόν εκτονώνει την ένταση στην ανατολική Ουκρανία, ωστόσο η μακροπρόθεσμη επιτυχία της τίθεται εν αμφιβόλω πριν καν εφαρμοστεί.

Έπειτα από μαραθώνιες τετραμερής διαβουλεύσεις συμφωνήθηκε ένας οδικός χάρτης που προβλέπει συνταγματική μεταρρύθμιση, αφοπλισμό των πολιτοφυλακών που δρουν στα ανατολικά της χώρας καθώς και την παράδοση των κατειλημμένων κτιρίων σε πόλεις όπως το Ντονέτσκ, η Μαριούπολη και η Οδησσός.

Σημαντικό σημείο, θεωρείται η συνταγματική μεταρρύθμιση της χώρας, με πιθανότητα για παραχώρηση μεγαλύτερης αυτονομίας στις ανατολικές επαρχίες, ένα από τα αιτήματα των διαδηλωτών, ενώ το εποπτικό ρόλο για την εφαρμογή της συμφωνίας θα αναλάβει η αποστολή του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη. 

Φειδωλός ο Μπαράκ Ομπάμα

«Ελπίζω ότι θα δούμε εφαρμογή της συμφωνίας τις προσεχείς ημέρες, αλλά δεν πιστεύω ότι μπορούμε να υπολογίζουμε σε αυτό, με δεδομένο αυτό που έχουμε δει στο παρελθόν», σημείωσε χαρακτηριστικά ο αμερικανός πρόεδρος, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο νέων κυρώσεων σε περίπτωση που η Μόσχα δε συμμορφωθεί με τους όρους που συμφωνήθηκαν στη Γενεύη. 

Τόνισε μάλιστα πως οι ΗΠΑ θα πρέπει να είναι «προετοιμασμένες να απαντήσουν στις συνεχιζόμενες προσπάθειες των Ρώσων να παρέμβουν στην ανατολική και τη νότια Ουκρανία».

Στο πλαίσιο αυτό, ο αμερικανός πρόεδρος επαναβεβαίωσε πως η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της είναι έτοιμοι να επιβάλουν επιπρόσθετες ποινές στη Ρωσία, σε περίπτωση που η συμφωνία αποκλιμάκωσης της κρίσης δεν υλοποιηθεί.

«Έχουμε ετοιμάσει επιπλέον συνέπειες που μπορούμε να επιβάλουμε στους Ρώσους, σε περίπτωση που δεν δούμε πραγματική βελτίωση της κατάστασης στο έδαφος», σημείωσε, απηχώντας παραπλήσιες προειδοποιήσεις του υπουργού Εξωτερικών Τζον Κέρι. 

Στα ύψη η ένταση  

Η συνάντηση της Γενεύης ήταν ενδεχομένως η τελευταία ευκαιρία για ειρηνική επίλυση της κρίσης που ξέσπασε στην επαύριο του δημοψηφίσματος και της σχετικά ανώδυνης προσάρτησης της χερσονήσου της Κριμαίας από τη Ρωσία τον περασμένο Μάρτιο.

Τις ημέρες που ακολούθησαν διαδηλωτές που δεν αναγνώριζα την νέα εξουσία στο Κίεβο όπως αυτή διαμορφώθηκε έπειτα από την ανατροπή Γιανουκόβιτς το Φεβρουάριο προχώρησαν σε δυναμικές κινητοποιήσεις σε πόλεις – κλειδιά των ανατολικών επαρχιών.

Και η μέθοδος που χρησιμοποίησαν έμοιαζε πολύ με τα όσα συνέβησαν στην Κριμαία: Έφοδοι σε κυβερνητικά κτίρια, καταλήψεις αστυνομικών τμημάτων και στρατιωτικών υποδομών, ενώ την εμφάνισή τους έκαναν και διάφοροι ένοπλοι που αυτοαποκαλούνται «ομάδες αυτοπροστασίας».

Προκήρυξαν μάλιστα την ανεξαρτησία ορισμένων περιοχών όπως στο Ντόνετσκ και την Οδησσό, ενώ στο τραπέζι έπεσε και η ιδέα του δημοψηφίσματος με το ερώτημα μάλιστα της προσάρτησης από τη Ρωσία.

Η απάντηση του Κιέβου ήταν η αναμενόμενη, καθώς έπειτα την εκπνοή του τελεσιγράφου που δόθηκε στους διαδηλωτές διέταξε το στρατό και την εθνοφρουρά να αποκαταστήσουν την κεντρική κυβέρνηση στις περιοχές που είχαν εκδηλωθεί αποσχιστικές τάσεις.

Ο μεταβατικός πρόεδρος Τουρτσίνοφ φρόντισε να αποσπάσει και τη συναίνεση της Ουάσιγκτον, η οποία επανειλημμένως τις τελευταίες ημέρες επικροτεί την ανάληψη δράσης εναντίων των αυτονομιστών τόσο με λόγια όσο και με… έργα, όπως η επίσκεψη του διευθυντή της CIA Τζον Μπρέναν το περασμένο Σαββατοκύριακο, λίγο πριν ανακοινωθεί από επίσημα χείλη η σχεδιαζόμενη «αντιτρομοκρατική επιχείρηση».

Το Κίεβο φυσικά δεν έχει καμία αμφιβολία για το ποιοι βρίσκονται πίσω από τις αναταραχές στις ανατολικές επαρχίες του και κατήγγειλε Καταγγέλλει ρωσικό δάκτυλο και «σχέδια αποσταθεροποίησης από μυστικές υπηρεσίες». 

Περισσεύει η καχυποψία 

Και μπορεί η Ρωσία, η Ουκρανία, η ΕΕ και οι ΗΠΑ να έδωσαν τα χέρια σε μία καταρχήν συμφωνία, ωστόσο το εάν θα εφαρμοστεί είναι μία… άλλη ιστορία. Η καχυποψία ανάμεσα στις δύο πλευρές αν μη τι άλλο… περισσεύει.

Του λόγου το αληθές καταδεικνύει και η πρόθεση της ουκρανικής βουλής να επαναφέρει την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, η οποία σε ψήφισμά που ενέκρινε χθες κάλεσε τον μεταβατικό πρόεδρο Αλεξάντερ Τουρτσίνοφ να σκεφτεί το ενδεχόμενο αυτό προκειμένου να «ενισχύσει τις αμυντικές ικανότητες της Ουκρανίας έναντι της επιθετικότητας της Ομοσπονδίας της Ρωσίας».

Παράλληλα το Κίεβο επέβαλε χτες αυστηρότερους ελέγχους στα σύνορα και τα αεροδρόμια της χώρας σε ρώσους πολίτες, με το βάρος να δίνεται σε άνδρες ενεργού ηλικίας από 16 έως 60 ετών, ενώ ο προσωρινός υπουργός Εξωτερικών επεσήμανε πως «η αντιτρομοκρατική επιχείρηση» θα συνεχιστεί στα ανατολικά, δίχως όμως να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες.

Τι θα κάνει τελικά η Μόσχα; 

Αντιστοίχως και οι ανατολικές περιοχές που βρίσκονται σε αναβρασμό είναι αμφίβολο το εάν θια δουν με καλό μάτι τα συμφωνηθέντα, κυρίως όμως το εάν θα τα τηρήσουν, ειδικά τους όρους που προβλέπουν την παράδοση των όπλων.

Μεγάλο ερωτηματικό παραμένει φυσικά και η στάση της Μόσχας. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν στη χθεσινή του τηλεοπτική εμφάνιση κράτησε εκ νέου στο τραπέζι το χαρτί της στρατιωτικής ισχύος, και υπενθύμισε με νόημα πως η ρωσική Βουλή του έδωσε τη σχετική εξουσιοδότηση σε περίπτωση που τα διπλωματικά μέσα αποτύχουν.

Αυτό που μένει να αποδειχθεί είναι το κατά πόσο θα υλοποιηθεί η συμφωνία. Την ύστατη ώρα αποφεύχθηκε η αιματοχυσία. Ωστόσο κανείς δεν είναι σίγουρος για το πως θα εξελιχθούν τα πράγματα σε περίπτωση που οι εύθραυστες διαπραγματεύσεις για κομβικά ζητήματα όπως η συνταγματική μεταρρύθμιση καταρρεύσουν…

• Βλαντιμίρ Πούτιν
• Ουκρανία
• Ρωσία