Financial Times: Ανατολική Ουκρανία όπως… πρώην Γιουγκοσλαβία

Το Σλαβιάνσκ της ανατολικής Ουκρανίας απέχει 2.400 χιλιόμετρα από τη Χάγη. Από την άποψη του διεθνούς δικαίου, όμως, η απόσταση είναι πολύ μικρότερη.

Στη Χάγη, η σύλληψη ανδρών του ΟΗΕ ως ομήρων είναι ένα από τα εγκλήματα για τα οποία δικάζεται ο Ράτκο Μλάντιτς, ο στρατηγός που ηγήθηκε των Σερβοβοσνίων στον βοσνιακό πόλεμο του 1992-1995. Και η πράξη αυτή είναι ένα από τα κοινά σημεία της σημερινής κρίσης στην Ουκρανία με την κατάσταση στη Βοσνία στις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Η βασική ομοιότητα όμως των δύο κρίσεων, γράφει ο Τόνι Μπάρμπερ στους Financial Times, είναι η κατάρρευση δύο πολυεθνικών, ομόσπονδων, κομμουνιστικών κρατών: της Γιουγκοσλαβίας και της Σοβιετικής Ενωσης. Οι Σέρβοι και οι Ρώσοι, οι δύο μεγαλύτερες εθνικότητες αυτών των κρατών, βρέθηκαν διχασμένοι ανάμεσα στην παλιά τους χώρα και τις νέες, ανεξάρτητες χώρες, συγκεκριμένα τη Βοσνία και την Ουκρανία.

Ενώ οι εμφύλιοι πόλεμοι της Γιουγκοσλαβίας συνέπεσαν με την αποσύνθεσή της, η διάλυση της ΕΣΣΔ δεν οδήγησε σε αιματοχυσία μεταξύ Ρώσων και μη Ρώσων. Μόνο τώρα αρχίζουν να φαίνονται οι επιπτώσεις εκείνων των γεγονότων, καθώς γίνεται μια προσπάθεια επανασυσπείρωσης των Ρώσων σε ένα κράτος.

«Οι Ρώσοι έγιναν μία από τις μεγαλύτερες, αν όχι η μεγαλύτερη, εθνότητες που χωρίστηκε από σύνορα», είπε τον περασμένο Μάρτιο ο Βλαντιμίρ Πούτιν όταν ανακοίνωσε την προσάρτηση της Κριμαίας. Ανάλογη γλώσσα είχε χρησιμοποιήσει και ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς το 1991.

Οι μασκοφόροι ακτιβιστές στο Σλαβιάνσκ, το Ντονέτσκ και άλλες πόλεις της ανατολικής Ουκρανίας ζητούν σήμερα την απόσχισή τους και την πιθανή ένωση με τη Ρωσία, όπως οι Σερβοβόσνιοι ζητούσαν τότε την ανεξαρτησία τους και την πιθανή ένωση με τη μητέρα Σερβία.

Τη θέση της «Republika Srpska» λαμβάνει σήμερα η Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονέτσκ. Αρχηγός εκείνου του αυτοανακηρυχθέντος σερβοβοσνιακού κράτους ήταν ο Ράντοβαν Κάρατζιτς, ένας ψυχίατρος και ποιητής που δικάζεται σήμερα μαζί με τον Μλάντιτς στη Χάγη. Αρχηγός της οντότητας του Ντονέτσκ είναι ο Ντένις Πουσίλιν, ένας πρώην κρουπιέρης καζίνο που είχε εμπλακεί τη δεκαετία του 1990 με μια ρωσική «πυραμίδα».

Οι αντάρτες του Ντονέτσκ οργανώνουν ένα δημοψήφισμα για την 11η Μαϊου, όπως οι Σερβοβόσνιοι είχαν οργανώσει ένα δημοψήφισμα τον Νοέμβριο του 1991. Υπάρχει όμως μία διαφορά. Αντίθετα με εκείνο το δημοψήφισμα, όπου το ερώτημα ήταν αν οι ψηφοφόροι ήθελαν να παραμείνουν σε ένα γιουγκοσλαβικό κράτος με επικεφαλής τη Σερβία, σε αυτό το δημοψήφισμα οι αυτονομιστές δεν ρωτούν τους ψηφοφόρους αν θέλουν να γίνουν μέρος της Ρωσίας. Ισως λοιπόν το Κρεμλίνο να μην προτίθεται προς το παρόν να προσαρτήσει και την ανατολική Ουκρανία, όπως έκανε με την Κριμαία.

Πριν από 20 χρόνια, οι Σέρβοι ονειρεύονταν μια Μεγάλη Σερβία που θα ενσωμάτωνε όλους τους Σέρβους σε ένα κράτος. Αυτό αφορούσε τους Σέρβους της Σερβίας, στην οποία ανήκε και το Κόσοβο, τους Σέρβους της Βοσνίας, της Κροατίας, τους Μαυροβούνιους και ενδεχομένως τους κατοίκους της ΠΓΔΜ. Οσο για τους Κροάτες, τους Μουσουλμάνους της Βοσνίας, τους Αλβανούς του Κοσόβου και άλλους που ζούσαν σε «σερβικά εδάφη», έπρεπε είτε να υποταχθούν είτε να εκδιωχθούν ή να εξοντωθούν.

Ο Πούτιν δεν μιλά ανοιχτά για μια Μεγάλη Ρωσία. Πριν από δύο εβδομάδες, όμως, χρησιμοποίησε τον όρο «Νέα Ρωσία», αναφερόμενος στην ανατολική Ουκρανία. Οποιος νομίζει ότι το μίνι κράτος του Ντονέτσκ δεν θα αφήσει ίχνος στην ιστορία, καλό είναι να κοιτάξει τη «Republika Srpska». Μπορεί να μην εντάχθηκε στη Σερβία τη δεκαετία του ’90, αλλά εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα δύο συστατικά μέρη της Βοσνίας. Και να ονειρεύεται την απόσχισή της.

• ΕΣΣΔ
• Ουκρανία