Η στρατιωτική εμπλοκή της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη και οι επιπλοκές στις σχέσεις Ιράν – ΗΠΑ

Στα τέλη της εβδομάδας και με τις εξελίξεις της αεροπορικής τραγωδίας στις Άλπεις να είναι καταιγιστικές, μία είδηση εξίσου σημαντική πέρασε στα «ψιλά». Ο λόγος για την στρατιωτική εμπλοκή της συμμαχίας 10 χωρών της Μέσης Ανατολής υπό τη Σαουδική Αραβία στην Υεμένη, με σκοπό να αναχαιτιστούν οι σιίτες αντάρτες Χούτι και να αποκατασταθεί στην εξουσία ο ανατραπέντας φιλοδυτικός πρόεδρος Αμπντ Ραμπού Μανσούρ Χάντι.

Μέσα σε ένα χρόνο οι Χούτι κατάφεραν από τη επαρχεία Σάαντα, να προελάσουν σε όλο τον βορά της Υεμένης, να θέσουν υπό τον έλεγχο τους την πρωτεύουσα Σαναά, και τις δύο μεγαλύτερες πόλεις, το Άντεν και την Ταΐζ και να διώξουν από την εξουσία τον Χάντι. 

Ενοχλημένη από τα εδαφικά κέρδη των ανταρτών σε βάρος της πίσω «αυλής της και πιστού στού συμμάχου της τις τελευταίες δεκαετίες, η Σαουδική Αραβία κινητοποίησε εξαιρετικά μεγάλο αριθμό στρατευμάτων –150.000 τον αριθμό-  αεροσκαφών και πλοίων με τη συνδρομή του Μπαχρέιν, του Κουβέιτ, του Κατάρ, των ΗΑΕ, του Σουδάν, της Αιγύπτου, του Μαρόκο, της Ιορδανίας και του Πακιστάν.

Όπως αναμενόταν, η στρατιωτική επιχείρηση έλαβε το πράσινο φως του στενότερου συμμάχου του Ριάντ, των ΗΠΑ που μάλιστα μαζί με την Τουρκία επεξεργάζονται σχέδια παροχής επιμελητειακής υποστήριξης στις ένοπλες μονάδες που εμπλέκονται.

Βομβαρδισμοί κατά θέσεων των ανταρτών βρίσκονται σε εξέλιξη από τα ξημερώματα της περασμένης Πέμπτης, ενώ προς το παρόν δεν έχει αποκλειστεί και το ενδεχόμενο χερσαίας επέμβασης.

Για ακόμη μία φορά, η Υεμένη μπαίνει στη μέση της αντιπαράθεσης Σαουδικής Αραβίας και Ιράν για την κυριαρχία στη Μέση Ανατολή. Το μεν σιιτικό καθεστώς της Τεχεράνης στήριξε και στηρίζει τους Χούτι, το δε σουνιτικό καθεστώς του Ριάντ ήταν ο κύριος οικονομικός και στρατιωτικός αρωγός του ανετραπέντος προέδρου Χάντι, και εκπεφρασμένος στόχος είναι η αποκατάστασή του στην εξουσία.

Συνηθισμένη στις συγκρούσεις η Υεμένη

Με στρατηγικής σημασίας γεωγραφική θέση – στο κέντρο του παγκόσμιου ενεργειακού εμπορίου στην άκρη της Αραβικής Χερσονήσου- δεν είναι η πρώτη φορά που στα εδάφη της Υεμένης συγκρούονται δια «αντιπροσώπων» δύο ισχυρότερες χώρες με σκοπό τον έλεγχο της.

Στα  χρόνια του Ψυχρού Πολέμου η χώρα βίωσε περίπου τη μοίρα της Γερμανίας, αν και σχηματίστηκε με διαφορετικό τρόπο: Η φιλοσοβιετική βόρεια Υεμένη υπήρχε ως κράτος από την κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας το 1918, ενώ ο Νότος ήταν στα χέρια των βρετανών ως αποικία μέχρι το 1967.  

Οι σχέσεις των δύο κρατών ανά τις δεκαετίες υπήρξαν τεταμένες και μέχρι την ενοποίηση τους το 1990 (αλλά και μετά…) ήρθαν αρκετές φορές αντιμέτωπες, χρησιμοποιώντας στρατιωτικά μέσα.

Ο πρώην πρόεδρος που συμμάχησε με τους εχθρούς του

Ένας άνθρωπος επηρέασε όσο λίγοι την πρόσφατη ιστορία της χώρας και προλείανε το έδαφος για τις σημερινές εξελίξεις: Ο Αλί Αμπουλάχ Σάλεχ που τοποθετήθηκε στον προεδρικό θώκο της ενωμένης Υεμένης το 1990 (ήταν πρόεδρος από το 1978 στο κράτος του Βορρά) και παρέμεινε εκεί μέχρι το 2012 όταν το κύμα της Αραβικής Άνοιξης «σάρωσε» τη χώρα.

Παρότι στην αρχή φίλα προσκείμενος στον Σαντάμ Χουσεΐν και το καθεστώς του Μπάαθ στο Ιράκ, σταδιακά άλλαξε την κατεύθυνση του και «φλέρταρε» με τη Δύση. Κατέστησε δε τη χώρα του κρίσιμης σημασίας βάση για τα αμερικανικά στρατεύματα στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» που εξαπέλυσε ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος την επαύριον των βομβιστικών επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου στους Δίδυμους Πύργους.

Κάτω από το βάρος των διαδηλώσεων του 2011 και αφού μεσολάβησε μία βομβιστική επίθεση που του άφησε σοβαρά  τραύματα, παραιτήθηκε και παραχώρησε τη θέση του στον Αμπντ Ραμπού Μανσούρ Χάντι, δίχως ωστόσο να τα παρατήσει τόσο εύκολα.

Για πολλούς αναλυτές, ο Σάλεχ βρίσκεται πίσω από την προέλαση των σιιτών ανταρτών. Οι πιστές σε αυτόν στρατιωτικές δυνάμεις από την ημέρα της ανατροπής του και έπειτα στηρίζουν τους πρώην εχθρούς του, τους Χούτι καθώς τους ενώνει ο στόχος της κατάληψης της εξουσίας.

Ο παράγοντας τζιχαντιστές και οι επόμενες κινήσεις

Τα πράγματα περιπλέκονται ακόμη περισσότερο εάν προστεθεί στην εξίσωση ο παράγοντας τζιχαντιστές. Στην Υεμένη δραστηριοποιείται το ισχυρό παρακλάδι της αλ Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο που θεωρείται ότι βρίσκεται πίσω και από τις επιθέσεις στην Charlie Hebdo καθώς και ομάδες του Ισλαμικού Κράτους.

 Αυτό το γεγονός από μόνο του αρκεί για να δημιουργήσει το πλαίσιο για ένα σενάριο «Συρίας», δηλαδή η προοπτική ενός αιματηρού θρησκευτικού πολέμου καθώς αυτή τη στιγμή επικρατεί χάος στην Υεμένη, ενώ οι σιίτες αντάρτες θεωρούνται για τους τζιχαντιστές θανάσιμος εχθρός, ενώ σημειώνονται σποραδικές μάχες μεταξύ τους.

Την περασμένη Παρασκευή μάλιστα το Ισλαμικό Κράτος πραγματοποίησε σειρά βομβιστικών επιθέσεων με αποτέλεσμα να σκοτωθούν πάνω από 140 άτομα και να τραυματιστούν εκατοντάδες.

Μέσα σε αυτό το σκηνικό χάους η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοι της εμπλέκονται στρατιωτικά στην Υεμένη, με τις ευχές των ΗΠΑ.

Το κατά πόσο η χρήση βίας είναι λύση για να επανέλθει η πολιτική ομαλότητα στη χώρα μένει να φανεί, ωστόσο οι παρενέργειες αυτής απόφασης ενδεχομένως και να επηρεάσουν ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, ιδίως στην πορεία εξομάλυνσης των σχέσεων Ουάσινγκτον – Τεχεράνης:
–        Αφενός συνεπακόλουθη όξυνση στις σχέσεις των δύο χωρών μπορεί να ταράξει τις συνομιλίες για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, που βρίσκονται σε κομβικό σημείο.

–        Αφετέρου, Ουάσινγκτον και Τεχεράνη, έστω και ατύπως συνεργάζονται σε Συρία και Ιράκ στη εκεί μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους και των παρακλαδιών της Αλ Κάιντα.  

Και υπό το βάρος των πρόσφατων εξελίξεων, φαντάζει αρκετά πιθανό να αναθεωρηθούν εκ νέου επί τα χείρω οι  σχέσεις της Τεχεράνης τόσο με τις ΗΠΑ, όσο και με τη Σαουδική Αραβία και τους υπόλοιπους ανταγωνιστές της στη Μέση Ανατολή… 

• Σαουδική Αραβία
• Υεμένη