“Βίος αβίωτος” για τους πρόσφυγες που έμειναν στην Τουρκία

Η συμφωνία που επετεύχθη για το προσφυγικό στα τέλη του περασμένου Μαρτίου και εφαρμόζεται εδώ και έναν μήνα μετά κόπων και βασάνων, δεν ενέχει δυσκολίες στην υλοποίησή της μονάχα για την Ελλάδα. Απεναντίας, η Τουρκία βρίσκεται αντιμέτωπη με τη δέσμευσή της να κρατήσει στα εδάφη της τα 2,7 εκατομμύρια Σύρων προσφύγων που βρέθηκαν στη γειτονική χώρα λόγω του εμφυλίου και τα όσα πρέπει να γίνουν για να τύχουν οι κατατρεγμένοι του πολέμου μίας ανθρώπινης μεταχείρισης είναι πάρα πολλά.

Ως γνωστό, την περασμένη χρονιά –η οποία ήταν και το αποκορύφωμα της προσφυγικής κρίσης- περισσότεροι από 1 εκατομμύριο άνθρωποι πέρασαν μέσω της Τουρκίας προς την Ευρώπη. Οι περισσότεροι προέρχονται από χώρες που μαστίζονται από πολέμους, εκ των οποίων οι μισοί προέρχονται από τη Συρία, όπου η σύγκρουση έχει συμπληρώσει έξι χρόνια από την έναρξή της. Βάση της συμφωνίας για το προσφυγικό ως γνωστόν είναι η επαναπροώθηση – εδώ και έναν μήνα, δηλαδή από την ημέρα εφαρμογής της- από την Ελλάδα πίσω στη γειτονική χώρα όσων περνούν παράτυπα το Αιγαίο. Σε αντάλλαγμα η Άγκυρα θα λάβει από την ΕΕ συνολικά 6 δισεκατομμύρια ευρώ (3 δισ. είναι ήδη δεσμευμένα και άλλα 3 δισ. θα εκταμιευτούν όταν εξαντληθούν οι πόροι).

Τα εν λόγω κονδύλια – που σημειωτέον δεν δίνονται απευθείας στην τουρκική κυβέρνηση– έχουν μία μακροπρόθεσμη στόχευση, δηλαδή να δημιουργηθούν οι υποδομές για να στεγαστούν προσωρινά μέχρι τη λήξη του συριακού εμφυλίου, οι εκατομμύρια πρόσφυγες που έχουν συρρεύσει στη γειτονική χώρα. Ωστόσο, με τα σημάδια κατάρρευσης της εύθραυστης εκεχειρίας στη Συρία όλο και να πληθαίνουν, νέα προσφυγικά κύματα κάνουν την εμφάνισή τους, εντείνοντας έτι περαιτέρω το πρόβλημα. 

Οι πρόσφυγες εγκλωβίζονται στην Τουρκία 

Με τον Βαλκανικό Διάδρομο να έχει κλείσει για τους πρόσφυγες και τις εναλλακτικές διαδρομές να είναι εξόχως επικίνδυνες, οι πρόσφυγες πλέον έχουν ελάχιστες εναλλακτικές: Για την ακρίβεια μία, η οποία συνίσταται στην παραμονή στην Τουρκία. Πράγμα το οποίο όμως είναι πολύ δύσκολο, καθώς όπως γράφουν οι New YorkTimes σε πρόσφατο δημοσίευμά τους, η ενσωμάτωσή τους στην τουρκική κοινωνία προς το παρόν φαντάζει αδύνατη. Επί της ουσίας δηλαδή, οι σύροι αντιμετωπίζονται περίπου ως ξένο σώμα από μερίδα πολιτών στη γειτονική χώρα. 

Σε αυτό βεβαίως δεν βοηθούν και μία σειρά από εμπόδια που έχουν να αντιμετωπίσουν αυτοί οι άνθρωποι. Ενδεικτικά, σύμφωνα με μία πρόσφατη έρευνα διάφορων ΜΚΟ και think tanks, οι πρόσφυγες στην προσπάθεια τους να φτιάξουν μία καινούργια ζωή μακριά από τον πόλεμο έχουν να παλέψουν με την γραφειοκρατία που οργιάζει στην Τουρκία, την υψηλή ανεργία, την περιορισμένη πρόσβαση στην εκπαίδευση αλλά και με τις κάκιστες συνθήκες στέγασης. 

Χαρακτηριστικό είναι και το παράδειγμα γραφειοκρατίας που αναφέρεται στην έκθεση: «Για να λάβει κάποιος άδεια παραμονής χρειάζεται να έχει τραπεζικό λογαριασμό, ενώ για να ανοίξει κάποιος τραπεζικό λογαριασμό, χρειάζεται… άδεια παραμονής».

Όπως ανέφερε στους NYT ο Μετίν Κοραμπατίρ, πρόεδρος του κέντρου έρευνας για το άσυλο και τη μετανάστευση που έχει έδρα στην Άγκυρα, αρκετοί είναι οι πρόσφυγες που αποφασίζουν να διακινδυνέψουν τη ζωή τους για να φτάσουν στην Ευρώπη γιατί πολύ απλά η ζωή στην Τουρκία είναι στην κυριολεξία ανυπόφορη…

Κι όμως, οι περισσότεροι εκ των προσφύγων από τη Συρία, βρέθηκαν στην Τουρκία με την προοπτική κάποια στιγμή να επιστρέψουν στις εστίες τους. «Όταν οι άνθρωποι φεύγουν για να γλιτώσουν τον πόλεμο, συνήθως το κάνουν με την προοπτική να επιστρέψουν», ανέφερε εκπρόσωπος της αποστολής του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες στην Τουρκία.

Αυτή τη στιγμή μόνο σε κέντρα φιλοξενίας ζουν 270.000 πρόσφυγες, οι οποίοι έχουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες υγείας και σίτισης. Ωστόσο δεν έχουν τη δυνατότητα να αναζητήσουν εργασία, ενώ για να εξέλθουν των καταυλισμών χρειάζονται άδεια από τις αρχές ασφαλείας. 

Γενικότερα, οι περισσότεροι εκ των προσφύγων ζουν κατά μήκος των νοτιοαντολικών τουρκοσυριακών συνόρων. Ωστόσο ακόμη ένα εκατομμύριο είναι σκορπισμένο σε όλη την τουρκική μεθόριο, σε  πόλεις και αγροτικές περιοχές. Μονάχα στην Κωνσταντινούπολη έχουν καταγραφή βάσει πρόσφατων στοιχείων 400.000 πρόσφυγες. 

Στην ουσία, αυτοί οι άνθρωποι βιώνουν ένα άτυπο καθεστώς αποκλεισμού. Παρότι απολαμβάνουν προσωρινής προστασίας, με πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση μέσω προσωρινής ταυτότητας, δεν έχουν διεθνώς αναγνωρισμένο καθεστώς πρόσφυγα ή έναν τρόπο να αποκτήσουν τουρκική υπηκοότητα, αναφέρουν οι New York Times.

Η διαδικασία ενσωμάτωσης άρχισε μόλις τον περασμένο Ιανουάριο, όταν και η τουρκική κυβέρνηση ανακοίνωσε την πρόθεσή της να αρχίσει να εκδίδει άδειες εργασίας για πρόσφυγες, ένα σημαντικό βήμα για να εγγυηθεί η βιωσιμότητα της συμφωνίας με την ΕΕ για το προσφυγικό. Έκτοτε αρκετοί σύροι άρχισαν να μαθαίνουν την τουρκική γλώσσα και να ανοίγουν δειλά – δειλά επιχειρήσεις στη χώρα.

Το μεγάλο πρόβλημα ωστόσο είναι το ζήτημα της εκπαίδευσης. Από τα 700.000 προσφυγόπουλα που είναι σε σχολική ηλικία, λιγότερα από τα μισά έχουν εγγραφεί σε σχολεία. Οι τουρκικές αρχές προς αυτή την κατεύθυνση έχουν στα σκαριά ένα σχέδιο δημιουργίας σχολείων με δασκάλους από τη Συρία που θα διδάσκουν στα αραβικά. 

Πέραν λοιπόν από τα πολιτικά ζητήματα που εγείρονται, η συμφωνία με την ΕΕ ενέχει τεράστιες προκλήσεις για την Τουρκία. Και η κυριότερη εξ αυτών είναι η τιτάνια προσπάθεια ενσωμάτωσης των εκατομμυρίων κατατρεγμένων, οι οποίοι το μόνο που ζητάνε είναι να μπορούν να σχεδιάσουν ένα ασφαλές μέλλον μακριά από τη φρίκη του πολέμου για τους ίδιους και τα παιδιά τους.

• πρόσφυγες
• Τουρκία