Spiegel: Το όνειρο του Ερντογάν για Οθωμανική αυτοκρατορία

Την προσπάθεια του τούρκου προέδρου, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, να ενισχύσει τόσο τις εξουσίες του στο εσωτερικό όσο και το ρόλο της της χώρας στο εξωτερικό, σχολιάζει το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel.

«Ο τούρκος πρόεδρος Ερντογάν υπόσχεται στους οπαδούς του επιστροφή στα παλιά μεγαλεία. Η κρατική τηλεόραση εμφανίζει τη χώρα με τα σύνορα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας – κι ο στρατός επιτίθεται σε γειτονικά κράτη», σημειώνει το άρθρο με τίτλο «Το όνειρο του Ερντογάν για Οθωμανική αυτοκρατορία» και προσθέτει:

Εδώ και χρόνια χαρακτηρίζεαι “σουλτάνος” σε άρθρα εφημερίδων απ’  ολόκληρο τον κόσμο. Αλλά σπάνια ο χαρακτηρισμός αυτός του ταίριαζε τόσο καλά όσο τώρα, σπάνια ήταν τόσο σαφές πόσο πολύ νοσταλγεί ο πρόεδρος μια Τουρκία στα πρότυπα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Μετά τις “εκκαθαρίσεις” στο εσωτερικό, ακολουθεί τώρα ο Ερντογάν -τρεις μήνες μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα- και στην εξωτερική του πολιτική μια επιθετική τακτική.

«Δεν αποδεχθήκαμε αυτοβούλως τα τωρινά μας σύνορα», είπε πρόσφατα σε ομιλία του. «Οι προπάτορές μας γεννήθηκαν εκτός αυτών των συνόρων», παραπέμποντας έτσι στην αντίθεση κατά  της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923, η οποία καθόρισε μεταξύ άλλων τα σημερινά σύνορα της Τουρκίας. Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν απέμειναν και πολλά απ’ την Οθωμανική αυτοκρατορία, που εκτεινόταν κάποτε απ’ τη βόρεια Αφρική -της Αιγύπτου συμπεριλαμβανομένης- μέχρι τα Βαλκάνια και την Κασπία θάλασσα – γεγονός που προφανώς δε θέλει να αποδεχθεί ο Ερντογάν.  

«Συχνά πυκνά αμφισβητεί με υπαινιγμούς τα σημερινά σύνορα. Όπως στην περίπτωση της Ελλάδας, που διακήρυξε: “Με τη Συνθήκη της Λωζάνης παραδώσαμε νησιά, που είναι τόσο κοντά μας ώστε μπορούμε να ακούμε τις φωνές σας αν μας φωνάξετε. Ήταν δικά μας νησιά. Βρίσκονται τα τζαμιά μας εκεί”», επισημαίνει το Der Spiegel και συνεχίζει:

«Πολλοί απ’ τους οπαδούς του δείχνουν ανοικτά ότι επιθυμούν μια επιστροφή στα παλιά μεγαλεία: κυκλοφορούν χάρτες στο Διαδίκτυο, που δείχνουν τη χώρα με τα σύνορα που είχε το 1920. Ακόμη και κρατικά ελεγχόμενα δίκτυα προβάλλουν τέτοιες εικόνες. Μέχρι το 1920 ανήκαν (στην Οθωμανική αυτοκρατορία) και τμήματα της σημερινής βόρειας Συρίας και του Ιράκ, μαζί με πόλεις όπως το Χαλέπι κι η Μοσούλη. Με το βλέμμα στη Συρία και το Ιράκ ο Ερντογάν τονίζει τακτικά ότι υπάρχουν εκεί “τουρκικά συμφέροντα”».

Επιβολή συμφερόντων και διά της βίας

Οι στρατιωτικές κινήσεις της Τουρκίας δείχνουν ότι η κυβέρνηση στην Άγκυρα είναι πρόθυμη να επιβάλει ακόμη και διά της βίας τα συμφέροντά της. Μετά τη λεγόμενη ”Αραβική Άνοιξη” η Τουρκία είχε νιώσει την ευκαιρία να αναγορευθεί σε περιφερειακή δύναμη να διαμορφώσει με βάση τα δικά της συμφέροντα την Εγγύς και Μέση Ανατολή: με ισχυρή σουνιτική κυριαρχία και φιλικές προς τον Ερντογάν κυβερνήσεις σ’ όλες τις χώρες.

Όμως το σχέδιο αυτό δεν προχώρησε. Αντίθετα η Τουρκία βρίσκεται σε κόντρα μ’ όλα τα γειτονικά κράτη, στη Συρία ο πόλεμος κρατά χρόνια, το Ιράκ έχει καταρρεύσει στην πράξη, στην Αίγυπτο αποπέμφθηκε με πραξικόπημα ο Μοχάμεντ Μόρσι – κι η Τουρκία σχεδόν πουθενά δεν είχε λόγο. Στο βόρειο Ιράκ, πάντως, έχει έρθει σε συμφωνία με την αυτόνομη κουρδική κυβέρνηση.

«Η μεγαλύτερη απόπειρα δυτικής κατοχής από την εποχή των σταυροφοριών»

Ο Ερντογάν κι η κυβέρνησή του αναζητούν το φταίξιμο γι’ αυτή την κατάσταση όχι στους ίδιους, αλλά στο εξωτερικό. Σύμφωνα με το αφήγημά τους ξένες δυνάμεις θέλησαν να εμποδίσουν την άνοδο της Τουρκίας σε περιφερειακή δύναμη, τη φθόνησαν για την ραγδαία οικονομική ανάπτυξη των περασμένων ετών και θα ήθελαν να διαμελίσουν τη χώρα. Η απόπειρα πραξικοπήματος, κατά την ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση, ήταν μέρος μιας συνωμοσίας κατά της Τουρκίας που εξυφάνθηκε στο εξωτερικό, δεδομένου ότι η Δύση υποστηρίζει το κίνημα του ιμάμη Γκιουλέν, που κρύβεται από πίσω, κατά την άποψη της κυβέρνησης. Το πραξικόπημα, έγραψε η φιλοκυβερνητική  “Yeni Safak”, ήταν ”η μεγαλύτερη απόπειρα δυτικής κατοχής από την εποχή των σταυροφοριών”.

Η αποτυχημένη ανατροπή του, που ο Ερντογάν περιέγραψε ως ”δώρο Θεού”, φαίνεται ότι έδωσε φτερά στα νεο-οθωμανικά όνειρα του ίδιου και των οπαδών του: ο αρχηγός του κράτους πρέπει να γίνει ακόμη πιο ισχυρός και μαζί του κι η χώρα. Ο πρωθυπουργός Γιλντιρίμ αποκάλυψε αυτή τη την εβδομάδα το διακύβευμα: ”η πόρτα για το προεδρικό σύστημα άνοιξε ορθάνοικτη μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου”.

Και με το προεδρικό σύστημα – ελπίζουν στην Άγκυρα- ότι θα ενισχυθεί η τουρκική επιρροή στην περιοχή. Σε κείμενο του Ιμπραήμ Καραγκιούλ της “Yeni Safak” αποτυπώνεται αυτός ο τρόπος σκέψης: το Χαλέπι δεν θα ελέγχεται μελλοντικά απ’ τη Συρία, ούτε η Μοσούλη απ’ το Ιράκ. Το παιχνίδι εξουσίας στην περιοχή, γράφει, στοχεύει εναντίον της Τουρκίας. Γι’ αυτό κι η Τουρκία πρέπει να διεκδικήσει αυτές τις πόλεις καθώς και τις περιοχές βόρειά τους. Το συμπέρασμά του: η Τουρκία πρέπει να γίνει ”η ισχυρότερη δύναμη στην περιοχή – πάση θυσία”.»

• πραξικόπημα
• Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν
• Τουρκία