Αμερικανικό πείραμα διατήρησε ζωντανούς εγκεφάλους χωρίς σώμα

Ακόμα και οι ερευνητές που πραγματοποίησαν την πρωτοφανή δοκιμή δηλώνουν «έκπληκτοι» με αυτό που κατάφεραν: διατήρησαν ζωντανούς στο εργαστήριο τους εγκεφάλους αποκεφαλισμένων χοίρων.

Στόχος της μελέτης στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ ήταν η διατήρηση άθικτου εγκεφαλικού ιστού για βιοϊατρικές μελέτες. Αυτό θα επέτρεπε, για παράδειγμα, τη δοκιμή πειραματικών φαρμάκων που δεν επιτρέπεται να χορηγηθούν σε ασθενείς.

Το ερώτημα όμως που αναπόφευκτα προκύπτει είναι τι θα ένιωθε ένας ανθρώπινος εγκέφαλος που ξυπνά ξαφνικά στο εργαστήριο χωρίς σώμα, μάτια και αφτιά -χωρίς καμία επαφή με το περιβάλλον.

Αν και δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ασώματοι εγκέφαλοι διατηρούσαν έστω και υποτυπώδη επίπεδα συνείδησης, οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι το επίτευγμα εγείρει ερωτήματα βιοηθικής –και ίσως οδηγήσει στην εσφαλμένη αντίληψη ότι μπορεί κανείς να αποφύγει το θάνατο απλά μεταμοσχεύοντας τον εγκέφαλό του σε άλλο σώμα.

Όπως αναφέρει το MIT Technology Review, η μελέτη παρουσιάστηκε στις 28 Μαρτίου σε συνάντηση για τις ηθικές διαστάσεις της νευροεπιστήμης, την οποία διοργάνωσαν τα αμερικανικά Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας στο Μπετέσντα του Μέριλαντ.

«Κωματώδης κατάσταση»

Ο επικεφαλής της μελέτης, καθηγητής Νέναντ Σέσταντ, αποκάλυψε ότι η ομάδα του πειραματίστηκε με 200 εγκεφάλους γουρουνιών που προήλθαν από σφαγεία.

Οι απομονωμένοι εγκέφαλοι συνδέθηκαν σε σύστημα τεχνητής κυκλοφορίας, το οποίο τροφοδοτούσε τα αποκομμένα αγγεία του εγκεφάλου με ένα θερμαινόμενο υγρό διάλυμα -κάτι σαν συνθετικό αίμα- το οποίο μετέφερε θρεπτικά συστατικά και οξυγόνο.

Ο Σέσταντ δεν αποκάλυψε τις τεχνικές λεπτομέρειες. Είπε στο MIT Technology Review ότι έχει υποβάλει τα ευρήματα προς δημοσίευση, και ότι θα προτιμούσε να αποφύγει μέχρι τότε την ευρεία δημοσιοποίησή τους.

Δήλωσε ωστόσο «έκπληκτος» από το γεγονός ότι οι εγκέφαλοι διατηρήθηκαν ζωντανοί έως και για 36 ώρες.

Οι εγκέφαλοι εξετάστηκαν με εγκεφαλογράφημα, και στην αρχή η ερευνητική ομάδα νόμιζε πως κατέγραψε σήματα σύνθετης εγκεφαλικής δραστηριότητας, τα οποία όμως αποδόθηκαν τελικά σε παρεμβολές από διπλανό εξοπλισμό.

Ο Σέσταν ανέφερε ότι τα διατηρημένα όργανα παρουσιάζουν την ισοηλεκτρική γραμμή που αντιστοιχεί σε μια κωματώδη κατάσταση, αν και υποψιάζεται ότι αυτή η βαριά καταστολή της εγκεφαλικής λειτουργίας μπορεί να οφείλεται στα φάρμακα που είχαν προστεθεί στο συνθετικό αίμα.

Σε κάθε περίπτωση, οι νευρώνες του εγκεφάλου, ή τουλάχιστον ένα μέρος τους, διατηρήθηκαν λειτουργικοί και ικανοί να παράγουν ηλεκτρικά σήματα.

Σε γκρίζα ζώνη

«Οι εγκέφαλοι αυτοί μπορεί να έχουν υποστεί βλάβες, αν όμως τα κύτταρα είναι ζωντανά, τότε πρόκειται για ζωντανό όργανο» σχολίασε ο Στιβ Χάιμαν, διεθυντής Ψυχιατρικών Μελετών στο Ινστιτούτο Broad της Μασαχουσέτης, ο οποίος ενημερώθηκε για τη μελέτη του Σέσταν.

Έσπευσε πάντως να διευκρινίσει ότι η μεταμόσχευση ενός ζωντανού εγκεφάλου σε άλλο σώμα δεν είναι σήμερα δυνατή «ούτε κατά διάνοια» -αν και ο αμφιλεγόμενος Ιταλός νευροχειρουργός Σέρτζιο Καναβέρο έχει υποστηρίξει ότι κατάφερε να επανασυνδέσει το κομμένο κεφάλι ενός πιθήκου, και δηλώνει έτοιμος να δοκιμάσει την επέμβαση σε παραπληγικούς ασθενείς.

Ο ίδιος ο Σέσταν, μαζί με 15 ακόμα Αμερικανούς νευροεπιστήμονες, δημοσίευσαν αυτή την εβδομάδα άρθρο σχολιασμού στο περιοδικό Nature, με το οποίο ζητούσαν τον καθορισμό κατευθυντήριων γραμμών για την έρευνα σε ζωντανούς εγκεφαλικούς ιστούς.

Το βασικό ερώτημα που διατυπώνουν απαιτεί σίγουρα μια απάντηση: «Αν οι ερευνητές μπορούσαν να δημιουργήσουν στο εργαστήριο εγκεφαλικό ιστό που δείχνει να έχει συνειδητές εμπειρίες, ή υποκειμενικές φαινομενικές καταστάσεις, θα άξιζε ο ιστός αυτός την προστασία που δίνεται σήμερα στους ανθρώπους και τα ζώα που συμμετέχουν σε μελέτες;».

Όπως επισημαίνουν οι συντάκτες του άρθρου, η επιστημονική κοινότητα πρέπει να αναπτύξει νέους τρόπους για τη μέτρηση των επιπέδων συνείδησης, και οφείλει να θέσει σαφή όρια στους πειραματισμούς.