Οι πρώτες εικόνες από την “Ηλέκτρα” στη Λυρική Σκηνή

Η Εθνική Λυρική Σκηνή αλλάζει σελίδα στην ιστορία της με δύο πρωτιές. Παρουσιάζει για πρώτη φορά την «Ηλέκτρα» του Ρίχαρντ Στράους, την μονόπρακτη όπερα σε κείμενο Χούγκο φον Χόφμανσταλ, βασισμένη στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή, και συνεργάζεται με την Αγνή Μπάλτσα. Ενδεικτική της σημασίας που αποδίδει στην συγκεκριμένη παραγωγή η Ε.Λ.Σ. είναι επίσης η μετάκληση δύο ακόμα σπουδαίων ελλήνων καλλιτεχνών που κάνουν καριέρα στο εξωτερικό, του αρχιμουσικού Βασίλη Χρονόπουλου, τέως καλλιτεχνικού διευθυντή της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, και του Γιάννη Κόκκου, από τους πιο σημαντικούς σκηνοθέτες της όπερας σήμερα.

Γνωρίστε την «Ηλέκτρα»

Η «Ηλέκτρα» χαρακτηρίζεται ως μια από τις σημαντικότερες αλλά ταυτόχρονα και πιο απαιτητικές όπερες του 20ού αιώνα. Η ιδιαίτερα σύνθετη παρτιτούρα της, στην οποία ο Στράους ωθεί την εξπρεσιονιστική έκφραση στα άκρα και αγγίζει τα όρια της τονικότητας, προβλέπει περίπου 110 μουσικά όργανα. 

Παρότι στηρίζεται στην τραγωδία του Σοφοκλή, το κείμενο, το οποίο αντλήθηκε από το ομώνυμο θεατρικό έργο του Χούγκο φον Χόφμανσταλ (1903), επικεντρώνεται κυρίως στην εμμονή της Ηλέκτρας να εκδικηθεί για τον θάνατο του πατέρα της, αλλά και στα συναισθήματα και την ψυχολογία της καθώς συνομιλεί με τα υπόλοιπα πρόσωπα της τραγωδίας, την αδελφή της Χρυσοθέμιδα, τον αδελφό της Ορέστη και τη μητέρα της Κλυταιμνήστρα.

Η όπερα έχει συμμετρική δομή και αποτελείται από οκτώ εικόνες, που διαδέχονται άμεσα η μία την άλλη· ανάμεσά τους περιλαμβάνονται τέσσερα ντουέτα. Στην πρώτη σκηνή εμφανίζονται οι θεραπαινίδες. Ακολουθεί ο μονόλογος της Ηλέκτρας, το πρώτο ντουέτο ανάμεσα σε Ηλέκτρα και Χρυσοθέμιδα, το ντουέτο ανάμεσα σε Ηλέκτρα και Κλυταιμνήστρα, το δεύτερο ντουέτο ανάμεσα σε Ηλέκτρα και Χρυσοθέμιδα, το ντουέτο ανάμεσα σε Ηλέκτρα και Ορέστη, ένα σύντομο επεισόδιο με τον Αίγισθο, οι φόνοι και ο τελικός μονόλογος της Ηλέκτρας.

Για την «ψυχολογική πολυφωνία» που εμπνεύστηκε –ο όρος ανήκει στον ίδιο– ο Στράους επιστρατεύει τις μεγαλύτερες ορχηστρικές δυνάμεις από οποιαδήποτε άλλη όπερα ρεπερτορίου, μία ορχήστρα που ξεπερνά σε αριθμό τους εκατό μουσικούς και περιλαμβάνει είκοσι ξύλινα πνευστά, είκοσι χάλκινα, 62 έγχορδα, γκλόκενσπιλ, τσελέστα, δύο άρπες και κρουστά, δυνάμεις μεγαλύτερες από αυτές που προβλέπει ο Βάγκνερ στο «Δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ».

Όλοι οι άνθρωποι της «Ηλέκτρας»

Τη σκηνοθεσία και τα σκηνικά της Ηλέκτρας υπογράφει ο σπουδαίος έλληνας σκηνοθέτης της όπερας, Γιάννης Κόκκος, ο οποίος αναφέρει για την παραγωγή: «Η σκηνή γίνεται ένας τόπος ο οποίος μιλά για τον εγκλωβισμό και την τρέλα, την εμμονή και τη φαντασίωση, τη λάσπη και τον χρυσό. Και ταυτόχρονα την αντοχή αρχαίων ιστοριών, οι οποίες ζουν στο παρόν. Υπάρχει η ανάμνηση των Μυκηνών και της Βιέννης, όπως επίσης θραύσματα μιας πρόσφατης ιστορικής μνήμης. Όμως πάνω απ’ όλα υπήρξε η πρόθεση να καταστεί ορατή αυτή η ελληνική μήτρα, η τόσο αγαπητή στον Χόφμανσταλ. Από αυτήν ξεπροβάλλει η τρομακτική άβυσσος του ασυνειδήτου, η οποία ακριβώς διερευνάται στη Βιέννη της αυγής του 20ού αιώνα, όπου μαίνεται η καταιγίδα της Ηλέκτρας».

Ο Γιάννης Κόκκος, με έδρα του το Παρίσι, έχει παρουσιάσει δουλειές του στα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου από τη Σκάλα του Μιλάνου έως το Κόβεντ Γκάρντεν του Λονδίνου και από το Ρεάλ της Μαδρίτης έως την Όπερα της Βιέννης και το Μαριίνσκι, έχει συνεργαστεί με τους κορυφαίους μαέστρους (Αμπάντο, Μούτι, Γκάρντινερ, Μέτα κ.α.) ενώ έχει τιμηθεί με πληθώρα βραβείων για το έργο του.

Η Αγνή Μπάλτσα θα αναλάβει τον ρόλο της Κλυταιμνήστρας σε όλες τις παραστάσεις. Η κορυφαία ελληνίδα μεσόφωνος πρωτοεμφανίστηκε το 1968, σε ηλικία μόλις 24 ετών και με μεγάλη επιτυχία, ως Κερουμπίνο («Οι γάμοι του Φίγκαρο») στην Όπερα της Φραγκφούρτης, ενώ ακολούθησε ο Οκταβιανός («Ο ιππότης με το ρόδο») στην Όπερα της Βιέννης. Έκτοτε ξεκίνησε μια συναρπαστική καλλιτεχνική διαδρομή, η οποία την οδήγησε στα σπουδαιότερα θέατρα του κόσμου: Κρατική Όπερα Βαυαρίας (Μόναχο), Βασιλική Όπερα Λονδίνου (Κόβεντ Γκάρντεν), Όπερα Παρισιού, Σκάλα Μιλάνου, Μητροπολιτική Όπερας Νέας Υόρκης, Θέατρο Ρεάλ Μαδρίτης κ.ά. Συνεργάστηκε επανειλημμένα με τη Γερμανική Όπερα Βερολίνου, την Κρατική Όπερα Βιέννης, το Φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ, ενώ οι επιτυχημένες περιοδείες της έφτασαν έως τη Λατινική Αμερική, την Ιαπωνία και την Κορέα.  

Καθοριστική στην καλλιτεχνική της πορεία υπήρξε η στενή δεκαπεντάχρονη συνεργασία της με τον θρυλικό αρχιμουσικό Χέρμπερτ φον Κάραγιαν, ο οποίος θεωρούσε τη Μπάλτσα «τη σπουδαιότερη δραματική μεσόφωνο της εποχής μας».

Σε όλη τη διάρκεια της πολύχρονης σταδιοδρομίας της, συνεργάστηκε με τα πιο ηχηρά ονόματα σκηνοθετών, αλλά και αρχιμουσικών όπως οι Καρλ Μπαιμ, Λέοναρντ Μπερνστάιν, Ρικκάρντο Μούτι, Λόριν Μααζέλ, Σεΐτζι Οζάουα, Κλάουντιο Αμπάντο, Κόλιν Ντέιβις, Τζουζέππε Σινόπολι και Αντονέλλο Αλλεμάντι. Σε σύμπραξη δε με σπουδαίους μονωδούς πραγματοποίησε πολυάριθμες τηλεοπτικές εμφανίσεις, αλλά και ηχογραφήσεις για λογαριασμό των σπουδαιότερων δισκογραφικών εταιρειών (ΕΜΙ, DG, BMG, Decca κ.ά.).

Τον ρόλο της Ηλέκτρας θα ερμηνεύσει η διακεκριμένη γερμανίδα υψίφωνος Ζαμπίνε Χογκρέφε. Η Χογκρέφε έχει ερμηνεύσει τον ρόλο της Ηλέκτρας με μεγάλη επιτυχία, μεταξύ άλλων, στην όπερα του Γκαίτεμποργκ, το Θέατρο Σαν Κάρλο Νάπολης και το Κρατικό Θέατρο Ντέτμολντ. Έχει εμφανιστεί στο Φεστιβάλ του Μπάυροϋτ, στις Όπερες της Φρανκφούρτης, του Μονάχου, του Αννόβερου, του Αμβούργου κ.α.

Ο ολλανδός τενόρος Φρανκ βαν Άκεν, ο οποίος θα ερμηνεύσει τον ρόλο του Αίγισθου, συγκαταλέγεται  στους δημοφιλέστερους της γενιάς του. Έχει τραγουδήσει σε Φεστιβάλ Μπάυροϋτ και Μπάντεν-Μπάντεν, Μεγάλο Θέατρο Λισέου Βαρκελώνης, Βασιλική Όπερα Λονδίνου, Κρατική Όπερα Βιέννης και Σκάλα Μιλάνου. Έλαβε εξαιρετικές κριτικές ως Ζήγκμουντ («Βαλκυρία», 2012) στη Μητροπολιτική Όπερα Νέας Υόρκης. Πρόσφατα ερμήνευσε τους πρωταγωνιστικούς ρόλους στα έργα «Τάνχωυζερ» (Βουδαπέστη, Κρατική Όπερα Δρέσδης), «Τριστάνος και Ιζόλδη», «Γκούντραμ» του Ρ. Στράους, καθώς επίσης Ζήγκμουντ («Βαλκυρία», Βαρκελώνη).

Η γερμανίδα υψίφωνος Γκουν-Μπριτ Μπάρκμιν ερμηνεύει τον ρόλο της Χρυσόθεμις. Μεταξύ άλλων, έχει ερμηνεύσει ρόλους όπως Σαλώμη, Χρυσόθεμις και Αριάδνη. Σημείωσε μεγάλη επιτυχία ως Μαρί («Βότσεκ») στην πρώτη της εμφάνιση στην Εθνική Όπερα του Παρισιού την προηγούμενη σεζόν. Διαθέτοντας ένα εντυπωσιακά ευρύ ρεπερτόριο, έχει εμφανιστεί στην Κωμική Όπερα Βερολίνου, την Όπερα της Ζυρίχης, το Φεστιβάλ Ζάλτσμπουργκ, το Βασιλικό Θέατρο Μαδρίτης, την Κρατική Όπερα Βιέννης κ.α.  

Στον ρόλο του Ορέστη ο σπουδαίος Έλληνας βαρύτονος Δημήτρης Τηλιακός, ο οποίος μετά τη μεγάλη επιτυχία της πολυβραβευμένης ηχογράφησης του «Ντον Τζοβάννι» με τον Θόδωρο Κουρετζή και ύστερα από τις ιδιαιτέρως επιτυχημένες εμφανίσεις σε Παρίσι, Μόσχα, Βαρκελώνη, Βρυξέλλες, Ζυρίχη, Περμ, Νέα Υόρκη κ.α.,  θα αναμετρηθεί για πρώτη φορά με το αριστούργημα του Στράους.

Το ιδιαιτέρως απαιτητικό κομμάτι της μουσικής διεύθυνσης της Ηλέκτρας έχει αναλάβει ο αρχιμουσικός Βασίλης Χριστόπουλος. Διετέλεσε διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών (2011/14) και κορυφαίος αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής της Νοτιοδυτικής Γερμανίας στην Κωνσταντία (2005/15). Έχει διευθύνει ορχήστρες όπως: Φιλαρμόνια Λονδίνου, Ορχήστρα Μοτσαρτέουμ Ζάλτσμπουργκ, Φιλαρμονική Ορχήστρα Ραδιοφωνίας Αννόβερου, Κρατική Φιλαρμονική Ορχήστρα Νυρεμβέργης, Νέα Φιλαρμονική Ιαπωνίας, Συμφωνική Ορχήστρα Φλάνδρας, Συμφωνική Ορχήστρα Κουήνσλαντ και Εθνική Ορχήστρα Χωρών του Λίγηρα. Το οπερατικό του ρεπερτόριο καλύπτει ένα ευρύτατο φάσμα το οποίο εκτείνεται από το μπαρόκ έως τον 21ο αιώνα. Πρόσφατα διηύθυνε με μεγάλη επιτυχία τα έργα «Ηλέκτρα» και «Γυναίκα δίχως σκιά» του Ρίχαρντ Στράους στην Κρατική Όπερα Βησμπάντεν. Το 2016 εξελέγη καθηγητής διεύθυνσης ορχήστρας στη Μουσική Ακαδημία Φραγκφούρτης.

Η ταυτότητα της παράστασης:
Μουσική διεύθυνση Βασίλης Χριστόπουλος
Σκηνοθεσία-σκηνικά Γιάννης Κόκκος
Καλλιτεχνική συνεργασία-δραματουργία Αν Μπλανκάρ
Κοστούμια Λιλή Κεντάκα
Φωτισμοί Βινίτσιο Κέλι
Βίντεο-σχεδιασμός βιντεοπροβολών: Ideogamma SRL – Σέρτζιο Μετάλλι
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος

Κλυταιμνήστρα: Αγνή Μπάλτσα
Ηλέκτρα: Ζαμπίνε Χογκρέφε
Χρυσόθεμις: Γκουν-Μπριτ Μπάρκμιν
Αίγισθος: Φρανκ βαν Άκεν
Ορέστης: Δημήτρης Τηλιακός
Ο παιδαγωγός του Ορέστη: Κωστής Μαυρογένης
Η έμπιστη: Αμαλία Αυλωνίτη
Η συνοδός: Ειρήνη Αθανασίου
Νεαρός υπηρέτης: Χρήστος Κεχρής
Ηλικιωμένος υπηρέτης: Κωστής Ρασιδάκις
Επιστάτρια: Άρτεμις Μπόγρη
Πέντε θεραπαινίδες: Χρυσάνθη Σπιτάδη, Ινές Ζήκου, Μαρισία Παπαλεξίου, Σοφία Κυανίδου, Μαρία Μητσοπούλου

Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής

Η Εθνική Λυρική Σκηνή ευχαριστεί θερμά την κυρία Αγνή Μπάλτσα για την αφιλοκερδή συμμετοχή της στην παραγωγή.

Ηλέκτρα, Εθνική Λυρική Σκηνή – Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: 15, 18, 22, 26, 31 Οκτωβρίου στις 20:00. Τιμές εισιτηρίων: 15, 30, 40, 60, 65, 100 ευρώ, φοιτητικό, παιδικό 15 ευρώ, περιορισμένης ορατότητας 10 ευρώ. Προπώληση εισιτηρίων: Στα ταμεία της Ε.Λ.Σ., στο τηλ. 213 0885700, στα καταστήματα Public και στα http://tickets.public.gr/, www.ticketservices.gr, www.nationalopera.gr

• Αγνή Μπάλτσα
• Γιάννης Κόκκος
• Δημήτρης Τηλιακός
• Εθνική Λυρική Σκηνή
• Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος