FT: Η Πορτογαλία… σταρ της ευρωζώνης

Οι αποχαιρετισμοί αποτελούν πλέον συνηθισμένο θέαμα στο αεροδρόμιο Πορτέλα της Λισαβώνας. Τρία χρόνια λιτότητας και ύφεσης έχουν προκαλέσει μια έξοδο κάπου 200 νεαρών πτυχιούχων και άλλων ανέργων την ημέρα.

Οι εντατικοί ρυθμοί δουλειάς όμως στους τερματικούς σταθμούς και η κίνηση στα εμπορικά κέντρα αποκαλύπτουν μια άλλη πλευρά της οδυνηρής δημοσιονομικής εξυγίανσης που ακολουθεί η χώρα στο πλαίσιο της συμφωνίας που έχει κάνει με τους διεθνείς δανειστές της για το ποσό των 78 δισεκατομμυρίων ευρώ που έχει δανειστεί: η αύξηση των εξαγωγών και του τουρισμού σε επίπεδα ρεκόρ έχουν μετατρέψει την Πορτογαλία στον απροσδόκητο ήρωα της ανάκαμψης της ευρωζώνης.

Η ανάπτυξη κατά 1,6% σε ετήσια βάση που σημειώθηκε το τελευταίο τρίμηνο του 2013 ήταν μεγαλύτερη από οποιαδήποτε άλλη χώρα της ευρωζώνης, ενώ η ανάπτυξη κατά 0,5% σε τριμηνιαία βάση, δεύτερη σε μέγεθος ύστερα από εκείνη της Ολλανδίας, ξεπέρασε όλες τις προβλέψεις των οικονομολόγων, που εκτιμούσαν ότι το ποσοστό αυτό δεν θα υπερέβαινε το 0,1%.

Ο Κρίστιαν Σουλτς, ένας οικονομολόγος από το ίδρυμα Μπέρενμπεργκ, χαρακτηρίζει στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς την Πορτογαλία «σταρ της ευρωζώνης», υποστηρίζοντας ότι η κρίση χρέους ανάγκασε περιφερειακές χώρες όπως η Πορτογαλία να πραγματοποιήσουν σαρωτικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών τους.

«Η Πορτογαλία, και όχι η Ισπανία, είναι η μεγαλύτερη ευχάριστη έκπληξη στην περιφέρεια της ευρωζώνης», σημειώνει ο Ραλφ Σόλβιν, ένας οικονομολόγος από την Commerzbank. «Αντίθετα με την Ισπανία, η ανεργία εδώ έχει ήδη αρχίσει να μειώνεται σημαντικά από την περασμένη άνοιξη».

Η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία επισήμανε ανησυχητικές ενδείξεις ότι, για πρώτη φορά από το 2010, η εγχώρια ζήτηση συνέβαλε θετικά στην ανάπτυξη κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2013. Αυτό μπορεί να ήταν αποτέλεσμα της απόφασης του Συνταγματικού Δικαστηρίου με την οποία ανατράπηκαν οι περικοπές που είχαν αποφασιστεί στους μισθούς και τις συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων.

Η υπέρμετρη εξάρτηση από την εγχώρια αγορά θεωρούνταν στο παρελθόν μια από τις διαρθρωτικές αδυναμίες της Πορτογαλίας. Τώρα, όμως, η ανάκαμψή της τροφοδοτείται από τις εξαγωγές.

Η αύξηση των εξαγωγών κατά 24,2% την τελευταία τετραετία και η αντίστοιχη μείωση των εισαγωγών κατά 5,1% έχουν οδηγήσει την Πορτογαλία να έχει πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών για πρώτη φορά εδώ και δύο δεκαετίες. Οι εξαγωγές αντιστοιχούν τώρα στο 41% του εθνικού εισοδήματος, έναντι 28% που ήταν το 2008.

Οι εξαγωγές παπουτσιών, για παράδειγμα, σημείωσαν πέρυσι άνοδο κατά 8%. Σε αυτό συνέβαλαν και οι συμφωνίες της πορτογαλικής υποδηματοποιίας να προμηθεύει τη βρετανική βασιλική οικογένεια και διασημότητες όπως η Μαντόνα. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, ο τομέας αυτός έχει επεκταθεί κατά 28%, με 1.700 επιχειρήσεις να εξάγουν το 98% της παραγωγής τους.

Η βιομηχανία αυτή είχε στηρίξει κάποτε τις προσπάθειές της να γίνει ανταγωνιστική στις χαμηλές τιμές και τους χαμηλούς μισθούς. Οι εταιρείες υποδημάτων, όμως, μεταμορφώθηκαν στη συνέχεια, επενδύοντας στην τεχνολογία και το design. Όπως λέει ο Ζόρζε Κορέια, ιδρυτής της εταιρείας Helsar που εδρεύει στο Πόρτο, το “Made in Portugal» βρίσκεται από άποψη κύρους και βιομηχανικών τιμών στη δεύτερη θέση στον κόσμο των υποδημάτων μετά το “Made in Italy”.

Την ίδια πορεία ακολουθούν και άλλοι τομείς. Η Πορτογαλία υποστηρίζει εδώ και καιρό αυτή τη στρατηγική, μπόρεσε να την εφαρμόσει όμως μόνο κάτω από την πίεση του προγράμματος σωτηρίας που συμφώνησε με την ΕΕ και το ΔΝΤ τον Μάιο του 2011.

Η Πορτογαλία δέχεται όμως επίσης όλο και περισσότερους επισκέπτες. Τον περασμένο Ιούλιο, ενώ η χώρα γνώριζε τη βαθύτερη ύφεση των τελευταίων σαράντα χρόνων, άνοιγε στο αεροδρόμιο Πορτέλα ένα πολυτελές εμπορικό κέντρο με 20 καταστήματα για να εξυπηρετήσει την εισβολή τουριστών. Τα εισοδήματα από τον τουρισμό κατά το 2013 υπολογίζονται σε 9 δισεκατομμύρια ευρώ και αντιστοιχούν στο 14% των συνολικών εξαγωγών.

Σύμφωνα με τον Κάρλος Μοέντας, τον υπουργό που συντονίζει το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, ο κεντροδεξιός κυβερνητικός συνασπισμός έχει εφαρμόσει περισσότερα από 400 μέτρα με σκοπό να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα και να διευκολύνει τις επιχειρήσεις. Στις μεταρρυθμίσεις που έχουν γίνει περιλαμβάνονται το άνοιγμα τομέων όπως ο ηλεκτρισμός και οι τηλεπικοινωνίες και η επιτάχυνση της εκδίκασης υποθέσεων στα δικαστήρια.

Εμφαση έχει δοθεί στην αγορά εργασίας, όπου οι απολύσεις έχουν γίνει ευκολότερες, οι αποζημιώσεις έχουν μειωθεί, οι ημέρες εργασίας έχουν αυξηθεί κατά επτά τον χρόνο, η διάρκεια των επιδομάτων ανεργίας έχει μειωθεί. Ο μέσος ετήσιος μισθός μειώθηκε από 16.760 ευρώ το 2010 σε 16.047 ευρώ το 2012.

Αν και όταν επιστρέψουν, οι μετανάστες ίσως να αποδειχθούν οι καλύτεροι κριτές για το κατά πόσον όλες αυτές οι μεταρρυθμίσεις άξιζαν τον κόπο.

• Ευρωζώνη
• Πορτογαλία