Το ΔΝΤ φεύγει, το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο έρχεται…

Καθώς πληθαίνουν οι πληροφορίες για την αποχώρηση του ΔΝΤ από τα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα – σχετικές αναφορές έχουν γίνει από την Άνγκελα Μέρκελ, τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και τον Εμανουέλ Μακρόν ανάμεσα σε άλλους- μαζί τους γεννώνται και τα ερωτήματα για τον Μηχανισμό που θα αντικαταστήσει το Ταμείο στην Ευρώπη.

Αυτές τις εξελίξεις προσπαθεί να ερμηνεύσει το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών (ΕΝΑ) στο δελτίο του για τις Ευρωπαϊκές Εξελίξεις. Ειδικότερα, σύμφωνα με το ΕΝΑ:

Με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να μοιάζει να απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από την Ευρώπη, η προοπτική δημιουργίας ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου (EMF), μέσω της μετεξέλιξης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) φαίνεται όλο και πιο κοντινή.

Αν και η πλήρης συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα μπαίνει στην τελική ευθεία, το θέμα συνεχίζει να εκκρεμεί. Υπό τις συνθήκες αυτές, το Ταμείο αναμένεται να αποτελέσει παρελθόν για την Ευρωζώνη, αφού φαίνεται ότι δεν πρόκειται να λάβει μέρος σε μελλοντικές διασώσεις χωρών.

«Όποτε ξεσπάσει μια επόμενη κρίση -πράγμα το οποίο δεν προβλέπω στο εγγύς μέλλον, πιθανόν να αντιμετωπιστεί χωρίς το ΔΝΤ. Οπότε ο ESM, από αυτή την άποψη θα έχει διευρυμένες αρμοδιότητες και μπορεί να διευρύνει την εξουσία του» δήλωνε ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ τον περασμένο Ιούνιο, προαναγγέλλοντας το διαζύγιο του ΔΝΤ με την Ευρώπη και τη διάδοχη κατάσταση που θα διαμορφωθεί για τις περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης.

Η Μέρκελ αποχαιρετά το ΔΝΤ

Παρουσιάζοντας στις 4 Ιουλίου το προεκλογικό πρόγραμμα της συμμαχίας CDU/CSU ενόψει των ομοσπονδιακών εκλογών της 24ης Σεπτεμβρίου, η Άνγκελα Μέρκελ μίλησε, πλέον, επίσημα για την πιθανότητα δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, με βάση τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας.

Το γεγονός αυτό αποτέλεσε «στροφή» για την καγκελάριο, αφού από την αρχή της κρίσης στην Ευρωζώνη, το 2010, έθετε την εμπλοκή του ΔΝΤ ως απαραίτητη προϋπόθεση για τα προγράμματα διάσωσης.

Τώρα όμως τα δεδομένα είναι διαφορετικά. Η Α. Μέρκελ έχει ταχθεί υπέρ ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, με τον Εμανουέλ Μακρόν να συμφωνεί με την επιλογή αυτή, στο πλαίσιο των κυοφορούμενων θεσμικών αλλαγών στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση.

Ο Γάλλος πρόεδρος επιβεβαίωσε, εξάλλου, τη θέση του αυτή με δηλώσεις κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα, αφήνοντας αιχμές προς το ΔΝΤ. Παράλληλα, και ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ τάχθηκε υπέρ της σταδιακής μετατροπής του ESM σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, κατά την ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για το μέλλον της Ε.Ε., συμπληρώνοντας ότι η Επιτροπή θα παρουσιάσει σχετικές προτάσεις της τον ερχόμενο Δεκέμβριο.

Θολό τοπίο και κρίσιμα ερωτήματα

Οι περισσότερες πτυχές του EMF έως τώρα παραμένουν άγνωστες, αφού οι πληροφορίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, προέρχονται κυρίως από διαρροές ευρωπαίων αξιωματούχων, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια σειρά εύλογων ερωτημάτων:

• Το EMF θα είναι διακυβερνητικό -όπως ο ESM και το ΔΝΤ- ή ευρωπαϊκό θεσμικό όργανο, με μεγαλύτερη ευρωπαϊκή νομιμοποίηση;
• Θα χρειαστεί αλλαγή της Συνθήκης της Ε.Ε.;
• Πώς θα κατοχυρωθεί η δημοκρατική λογοδοσία του νέου οργάνου ώστε να μην υπάρξει μία νέα περίπτωση του -υστερούντος σε διαφάνεια, έλεγχο και λογοδοσία- Eurogroup;
• Θα έχει ως αντικείμενο τις κρίσεις χρεών και τραπεζών ή θα στοχεύει και στη βελτίωση των οικονομικών συνθηκών των Κ-Μ μέσω δράσεων και ρυθμίσεων αναπτυξιακής κατεύθυνσης;

Σχετικά με το τελευταίο ερώτημα, διόλου τυχαίο δεν φαίνεται το δημοσίευμα της γερμανικής εφημερίδας Bild, στις 23 Αυγούστου, σύμφωνα με το οποίο ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε σχεδιάζει την παροχή οικονομικής βοήθειας για τη Νότια Ευρώπη, με στόχο όχι μόνο τη διάσωση Κ-Μ, αλλά για αναπτυξιακούς σκοπούς.

Στενή επιτήρηση

Φυσικά, το σημαντικότερο σημείο ήταν ότι θα υπήρχε και αντάλλαγμα: Η διασφάλιση, μέσω του ESM, ευρύτερης και πιο στενής επιτήρησης στους προϋπολογισμούς των κρατών-μελών της Ευρωζώνης.

Το τελευταίο στοιχείο διαμορφώνει ένα κομβικό ζήτημα για το χαρακτήρα του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου και το μελλοντικό τοπίο στο οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Θα απορροφήσει το EMF αρμοδιότητες δημοσιονομικής εποπτείας της Κομισιόν, δίνοντάς της ουσιαστικά δευτερεύοντα ρόλο ή θα υπάρχουν διακριτά πεδία δράσης;

Στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκτιμούν, πάντως, ότι το μέρος της δημοσιονομικής εποπτείας της Ε.Ε. θα παραμείνει αμετάβλητο, με την Κομισιόν να διατηρεί τη σχετική αρμοδιότητα και το νέο Ταμείο να αναλαμβάνει εξουσίες για να επιβλέπει τα Κ-Μ έπειτα από ενδείξεις δημοσιονομικών προβλημάτων.

Η θέση του Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ, κατά τις εξαγγελίες του State of the Union της 13ης Σεπτεμβρίου, υπέρ της μετεξέλιξης του ESM, φαίνεται να επιβεβαιώνει τη σύμφωνη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αναγκαιότητα της δημιουργίας του, αλλά και ότι η Κομισιόν δεν αναμένεται να χάσει αρμοδιότητες.

Συνεπώς, εάν ισχύουν τα παραπάνω, τα μελλοντικά προγράμματα διάσωσης δεν προβλέπεται να τα διαχειρίζεται αποκλειστικά το EMF, αλλά σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Οι ανησυχίες, πάντως, που εκφράζονται για το «Ευρωπαϊκό ΔΝΤ» περιλαμβάνουν το εάν οι έκτακτες συνθήκες διάσωσης μίας χώρας εξελιχθούν σε ένα μόνιμο καθεστώς ασφυκτικού ελέγχου και περιορισμών για το σύνολο των κρατών-μελών. Ιδιαίτερα, εάν το νέο όργανο διαμορφωθεί στο πρότυπο του ΔΝΤ, λειτουργώντας με αποκλειστικά τεχνοκρατικά κριτήρια, περιορίζοντας την εύλογη πολιτική διάσταση στη λήψη αποφάσεων και ανάληψη δράσεων.

Άγνωστος, πάντως, παραμένει και ο μελλοντικός ρόλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, αν δηλαδή θα αποτελέσει εταίρο ή ανταγωνιστή του Ευρωπαϊκού, καθώς και πώς θα κινηθούν οι χώρες της Ευρωζώνης εντός του ΔΝΤ – ενώνοντας τα μερίδιά τους στην Ουάσινγκτον και ισχυροποιώντας τη θέση τους στον χρηματοπιστωτικό οργανισμό.

Ωστόσο, πριν από τις γερμανικές ομοσπονδιακές εκλογές της 24ης Σεπτεμβρίου και την ανακοίνωση των θέσεων του Εμανουέλ Μακρόν, στις 26 Σεπτεμβρίου όλα αυτά τα ερωτήματα δεν αναμένεται να απαντηθούν.

Το κρίσιμο στις διεργασίες για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης είναι να υπάρξουν συλλογικές αποφάσεις που θα δώσουν απάντηση στα θεσμικά προβλήματα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Αποφάσεις που δεν θα θέσουν τα Κ-Μ προ τετελεσμένων γεγονότων, δεν θα διαμορφώσουν μία de facto « Ένωση πολλών ταχυτήτων» αλλά μία Ένωση αλληλεγγύης και κοινών βαρών, που θα είναι σε θέση να δώσει λύσεις στις δομικές αδυναμίες, αλλά και θα πολεμήσει τα αίτια που δημιούργησαν τις κεντρόφυγες τάσεις στο εσωτερικό της ΕΕ.

• ESM
• Άνγκελα Μέρκελ
• Βόλφγκανγκ Σόιμπλε
• γερμανικές εκλογές
• ΔΝΤ
• Εμανουέλ Μακρόν
• Ζαν Κλοντ Γιουνκερ
• Κλάους Ρέγκλινγκ
• Κομισιόν