5 Ιουλίου 2015: Το «όχι του Δία» και το «ναι του Αλέξη»

Ήταν 5 Ιουλίου του 2015, όταν ο ελληνικός λαός κλήθηκε στις κάλπες, εν μέσω κρίσιμων συζητήσεων της ελληνικής κυβέρνησης με τους Θεσμούς, να αποφασίσει για την τύχη της διαπραγμάτευσης. Μια μέρα μετά, η Liberation βγήκε με πρωτοσέλιδο τίτλο: «Το όχι του Δία»… Ένα «όχι» που δίχασε, πάθιασε και ερμηνεύτηκε κατά το δοκούν…

Το ερώτημα που τέθηκε ήταν αν πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας των τριών θεσμών, Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ), Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), η οποία προτάθηκε στις 25 Ιουνίου 2015, καθώς το είδος των οικονομικών μέτρων τα οποία έπρεπε να πάρει η Ελλάδα για την ολοκλήρωση του προηγούμενου προγράμματος οικονομικής διάσωσης είχαν προκαλέσει έντονη διαφωνία.

Σημειώνεται πως επρόκειτο για το πρώτο δημοψήφισμα από το 1974 και το μοναδικό στην σύγχρονη ελληνική ιστορία που δεν αφορούσε τη μορφή του πολιτεύματος. 

Η πρόταση για τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος ανακοινώθηκε από τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα τις πρώτες ώρες του Σαββάτου 27 Ιουνίου 2015, μετά από σύσκεψη του κυβερνητικού (και αργότερα υπουργικού) συμβουλίου το βράδυ της προηγούμενης ημέρας στο Μέγαρο Μαξίμου.

«Ελληνίδες, Ελληνες, στο εκβιαστικό τελεσίγραφο σας καλώ να αποφασίσετε κυρίαρχα και περήφανα, όπως ακριβώς προστάζει η Ιστορία των Ελλήνων», είπε στο διάγγελμά του το βράδυ της 26ης Ιουνίου ο κ. Τσίπρας.

Σύμφωνα με τη σχετική απόφαση και πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου προς τη Βουλή, «ο ελληνικός λαός καλείται να αποφασίσει με την ψήφο του εάν πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας το οποίο κατέθεσαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο Eurogroup στις 25 Ιουνίου και αποτελείται από δύο έγγραφα, τα οποία συγκροτούν την πρόταση επί της οποίας προτείνεται το δημοψήφισμα». Το πρώτο έγγραφο τιτλοφορείται «Reforms for the completion of the Current Program and Beyond» (Μεταρρυθμίσεις για την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος και πέραν αυτού). Το δεύτερο κείμενο τιτλοφορείται «Preliminary Debt sustainability analysis» (προκαταρκτική ανάλυση βιωσιμότητας χρέους). Το σύνταγμα με το άρθρο 44 στην αναθεώρηση του 2008 προβλέπει ποιες είναι οι διαδικασίες προκήρυξης και διενέργειας του δημοψηφίσματος.

Στις 29 Ιουνίου έκλεισαν οι τράπεζες και επεβλήθησαν τα capital controls. Την ίδια ημέρα, μετά την έγκριση της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος από τη Βουλή των Ελλήνων, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, δήλωνε ότι «στο δημοψήφισμα οι Ελληνες πολίτες καλούνται να απαντήσουν αν θα παραμείνουν στο ευρώ ή θα επιστρέψουν στη δραχμή», άποψη που συμμερίστηκαν οι κυβερνήσεις των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης, όπως της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Γαλλίας.

Το Συμβούλιο της Ευρώπης με ανακοίνωσή του ανέφερε ότι το δημοψήφισμα δεν πληροί τα ευρωπαϊκά πρότυπα, καθώς δεν δόθηκε μια περίοδος τουλάχιστον δύο εβδομάδων για συζήτηση.

Την 1η Ιουλίου, στο δεύτερο διάγγελμά του, ο κ. Τσίπρας προσπαθούσε να καθησυχάσει τον ελληνικό λαό λέγοντας ότι «η παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη πρέπει να είναι δεδομένη», πως «οι καταθέσεις στις τράπεζες δεν κινδυνεύουν» και πως «η κυβέρνηση δεν έχει κρυφό σχέδιο εξόδου».

Δύο ημέρες πριν από το δημοψήφισμα, την Παρασκευή 3 Ιουλίου διοργανώνονται στην Αθήνα δύο συγκεντρώσεις. Του «ναι» στο Καλλιμάρμαρο και του «όχι» στο Σύνταγμα.

Το «όχι» που έγινε «ναι»

Στο ιστορικό αυτό δημοψήφισμα, οι πολίτες απέρριψαν με ποσοστό 61,3% την πρόταση του σχεδίου συμφωνίας των δανειστών, ωστόσο γρήγορα ο Αλέξης Τσίπρας το μετέτρεψε σε «ναι», με τη δικαιολογία ότι η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει στην Ευρωζώνη, αν και το δίλημμα των πολιτών ήταν «νέο μνημόνιο ή όχι».

Παρά τις διαβεβαιώσεις των κυβερνητικών στελεχών, τα capital controls συνεχίζονται, ο πρωθυπουργός αντικαθιστά τον τότε υπουργό Οικονομικών, Γιάνη Βαρουφάκη, και ακολουθούν έκτακτο Eurogroup με τη συμμετοχή του νέου υπουργού Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτου και Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ, όπου κατατέθηκε η ίδια πρόταση που τυπικά είχε απορριφθεί στο δημοψήφισμα. Στις 12 Ιουλίου έγινε η πολύωρη συνεδρίαση του Eurogroup προκειμένου να προετοιμαστεί το έδαφος για την περίφημη Σύνοδο Κορυφής των 17 ωρών, και στις 13 Ιουλίου η Αθήνα καταλήγει σε συμφωνία με τους δανειστές.

Ακολούθησε η υπερψήφιση του νέου Μνημονίου από 220 βουλευτές, με τον κ. Τσίπρα να ζητά από την αντιπολίτευση να στηρίξει τη συμφωνία για να μη χρεοκοπήσει η χώρα, διαβεβαιώνοντάς την από την πλευρά του ότι δεν θα πήγαινε σε πρόωρες εκλογές.

Στις 20 Αυγούστου, ο κ. Τσίπρας ανακοίνωσε την παραίτηση της κυβέρνησής του, η οποία έγινε δεκτή από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Στις 21 Αυγούστου 2015, 25 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ανεξαρτητοποιήθηκαν και σχημάτισαν το κόμμα Λαϊκή Ενότητα.

Μετά την παραίτηση της κυβέρνησης και σύμφωνα με το Σύνταγμα δόθηκαν διερευνητικές εντολές για το σχηματισμό της κυβέρνησης και τελικά σχηματίστηκε η υπηρεσιακή κυβέρνηση της Βασιλικής Θάνου, ώστε να προετοιμαστεί το έδαφος για τις ελληνικές βουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου. Εκλογές τις οποίες κέρδισε και πάλι ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος σχημάτισε τη νέα συγκυβέρνησή του, τη δεύτερη κατά σειρά με τους ΑΝ.ΕΛ. του Πάνου Καμμένου.