Σίνζο Άμπε: Ο άνθρωπος που έχει διχάσει την παγκόσμια οικονομία

Γράφει ο Βαγγέλης Βιτζηλαίος

Παγκόσμιο διχασμό έχει προκαλέσει ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας, Σίνζο Άμπε, με το περίφημο οικονομικό του σχέδιο, γνωστό ως «Abenomics», που χαρακτηρίζεται από τη χαλαρή νομισματική πολιτική μέσω της κοπής χρήματος, με στόχο την διατήρηση της χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου στη λίστα των υπερδυνάμεων του πλανήτη.
Πολλοί μιλούν για «τζόγο» και ρίσκο, ενώ άλλοι βλέπουν την τακτική του ιάπωνα πρωθυπουργού, στη δεύτερή του θητεία, ως αχτίδα φωτός για την ασιατική υπερδύναμη, που είδε το 2011 να χάνεται η δεύτερη θέση στις ισχυρότερες οικονομίες του κόσμου από την Κίνα, μετά τον σεισμό και την πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα, που οδήγησε σε λουκέτο πολλών αντιδραστήρων.

Ο 58χρονος κεντροδεξιός πρωθυπουργός, ο οποίος το 2007 παραιτήθηκε αιφνιδιαστικά ύστερα από περίπου ένα χρόνο στην εξουσία εξαιτίας προβλημάτων υγείας, επέστρεψε ως «άλλος άνθρωπος». Εκτός από τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις, με φόντο πατριωτικό, αποφάσισε να βάλει το μαχαίρι στο κόκαλο στο ζήτημα της γραφειοκρατίας, καθώς και να αναθεωρήσει το Σύνταγμα που είχαν επιβάλλει οι ΗΠΑ μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, δίνοντας έμφαση στην στρατιωτική ισχυροποίηση της Ιαπωνίας με ό,τι αυτό συνεπάγεται γεωπολιτικά. Η κόντρα με την Κίνα ώθησε τον Άμπε να υιοθετήσει μία πολιτική αφύπνισης των Ιαπώνων για να βγει η νησιωτική χώρα από τον «λήθαργο» δύο δεκαετιών.

Ο ηγέτης του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος της Ιαπωνίας μαζί με την Κεντρική Τράπεζα (BOJ) ανακοίνωσαν πακέτο στήριξης της οικονομίας ύψους 1,4 τρισ. δολαρίων για την επόμενη διετία, με στόχο να φτάσει ο πληθωρισμός στο 2% και το χρέος σε βιώσιμα επίπεδα. Η Ιαπωνία έχει συνολικό χρέος που αντιστοιχεί στο 540% του ΑΕΠ, εξασφαλίζοντάς της παγκόσμια πρωτιά, με το 240% να είναι δημόσιο.

Την Παρασκευή, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο τάχθηκε με θέρμη υπέρ των επιθετικών μέτρων νομισματικής πολιτικής στην Ιαπωνία. «Η έναρξη της εφαρμογής των νέων πολιτικών αφήνει πολλές υποσχέσεις. Η ανάπτυξη το πρώτο τρίμηνο του 2013 ανέκαμψε σθεναρά, καθοδηγούμενη από την κατανάλωση και τις καθαρές εξαγωγές», σημείωσε το ΔΝΤ.

Οι μεταρρυθμίσεις  περιλαμβάνουν την επιθετική δράση των κεντρικών τραπεζών και την αύξηση των κρατικών δαπανών. Η ιδέα είναι ότι το σύνολο των μέτρων, θα μπορούσαν να αυξήσουν τις τιμές και να δώσουν τέλος στον αποπληθωρισμό, οδηγώντας σε πιο ισχυρή ανάπτυξη την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου.

Σφοδροί πολέμιοι

Στο οικονομικό πείραμα του ιάπωνα πρωθυπουργού πάντως υπάρχουν σφοδρές αντιδράσεις, αφού οι υπέρμαχοι της νομισματικής «σύνεσης» θεωρούν ιδιαίτερα ριψοκίνδυνο το σχέδιο, αφού πιστεύουν ότι θα βάλει την οικονομία, όχι στον ίσιο δρόμο, αλλά σε μία πορεία δίχως επιστροφή.

Πολλοί κάνουν λόγο για «τζόγο» που δεν θα κάνει τίποτα για το έλλειμμα και τα χρέη της χώρας. Ο Ρόμπερτ Φέλντμαν της Morgan Stanley χαρακτήρισε τα Abenomics ως πολιτική του «εκτύπωσε (χρήμα) και ξόδεψε», ενώ σε άρθρο τους οι Financial Times σημείωσαν ότι η Ιαπωνία μπορεί σύντομα να ανακαλύψει ότι υπάρχουν πολύ χειρότερα πράγματα από τον αποπληθωρισμό και τα μηδενικά επιτόκια. Η άνοδος της τιμής στις εισαγωγές ενέργειας καθώς και το ότι οι μισθοί θα παραμείνουν στάσιμοι είναι προοπτικές που θα έχουν ισχυρό αρνητικό αντίκτυπο στις τσέπες των πολιτών.

Παράλληλα, επισημαίνεται στη βρετανική οικονομική εφημερίδα, ότι είναι πολύ πιθανή η δημιουργία εντάσεων στην Ασία, αφού οι γείτονες της Ιαπωνίας (Κίνα, Νότια Κορέα) δεν βλέπουν με καθόλου καλό μάτι την πτώση του γεν, με το ίδιο να αναμένεται να συμβεί και αρκετά χιλιόμετρα μακριά, στη Γερμανία. Την τελευταία φορά που το ιαπωνικό νόμισμα έκανε «βουτιά» είχε σημειωθεί η ασιατική οικονομική κρίση πριν από 15 χρόνια.

Για τις αρνητικές προβλέψεις, πάντως, χρησιμοποιείται ως επιχείρημα και ο δημογραφικός παράγοντας. Παρά την όποια νομισματική πολιτική, ο πληθυσμός της χώρας γερνάει και οι Ιάπωνες κάθε άλλο παρά διατεθειμένοι είναι να ανοίξουν τα σύνορά τους σε οικονομικούς μετανάστες.

Προς το παρόν αποδίδει

Ο Άμπε βλέπει προς το παρόν το σχέδιό του να αποδίδει. Η οικονομία της Ιαπωνίας μεγεθύνθηκε κατά 3,5% το πρώτο τρίμηνο του 2013, ξεπερνώντας τις προβλέψεις των περισσότερων αναλυτών, με το ΔΝΤ -που εδρεύει στη χώρα σύμμαχο του Τόκιο, τις ΗΠΑ- να κάνει λόγο για ανάπτυξη 1,6% το τρέχον έτος. Παράλληλα, από την ημέρα της εκλογής του χρηματιστήριο του Τόκιο έχει ανέβει κατά 55%. Παράλληλα, βλέπει τη δημοτικότητά του να έχει εκτοξευθεί στο 70% από το 30% που ήταν στο τέλος της πρώτης του θητείας.

Φυσικά, μεγάλο ρόλο θα παίξουν και παράγοντες όπως το γενικότερο κλίμα στις αγορές, αφού οι αυξήσεις των ιαπωνικών μετοχών και των μακροπρόθεσμων επιτοκίων στις ΗΠΑ συνέβαλαν στην πρόσφατη αύξηση των αποδόσεων των ιαπωνικών ομολόγων, που αποτελεί πλήγμα για τη χαλαρή νομισματική πολιτική της BOJ.

Απαρχή ανάκαμψης ή φούσκα; Ο χρόνος θα κρίνει τον συντηρητικό πλην απροσδόκητα «επιθετικό» ιάπωνα πρωθυπουργό. Πάντως το αποτέλεσμα του σχεδίου του θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ευρωζώνη, αφού ενδεχόμενη επιτυχία θα δώσει πολλή τροφή για σκέψη, σχετικά με τη σφιχτή νομισματική πολιτική που υπερασπίζεται με νύχια και με δόντια το Βερολίνο.

• Σίνζο Άμπε