Χοσέ Μουχίκα: Ο πρόεδρος που πήγε κόντρα στο ρεύμα

Ο Χοσέ Μουχικά είναι γνωστός στη χώρα μας και γενικότερα στη διεθνή κοινή γνώμη ως ­ο «φτωχότερος πρόεδρος του πλανήτη». Έτσι τον έχουν αποκαλέσει επανειλημμένως πολλά ΜΜΕ τον απερχόμενο πρόεδρο της Ουρουγουάης, επικαλούμενα τον λιτό τρόπο ζωής του. Ωστόσο οι πολίτες της χώρας του τον ξέρουν και τον αγαπούν για άλλους λόγους, πολύ διαφορετικούς, καθώς μεταμόρφωσε την καθημερινότητα τους προς το πολύ καλύτερο τα χρόνια που κυβέρνησε.

Το παρελθόν του Μουχίκα – που την περασμένη εβδομάδα παρέδωσε την προεδρία στον Ταμπάρε Βασκές (ο οποίος σημειωτέον υπήρξε και προκάτοχός του)- δεν είναι αυτό που θα συναντούσε κανείς στον μέσο πολιτικό, όπως τον ορίζουμε στα μέρη μας:

Πρώην ποδηλάτης, γόνος πάμφτωχης αγροτικής οικογένειας και το κυριότερο, υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά στελέχη του θρυλικού αντάρτικου κινήματος Τουπαμάρος, που δραστηριοποιήθηκε στην Ουρουγουάη από τα τέλη της δεκαετίας του 60’ μέχρι τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 70.

Αφού γλύτωσε τρεις φορές τη φυλακή, δραπέτευσε, τραυματίστηκε πολύ σοβαρά σε συμπλοκή με αστυνομικούς, τελικά το 1972 συλλαμβάνεται οριστικά. Για τα επόμενα 13 χρόνια και αφού μεσολάβησε μία από τις πιο σκληρές στρατιωτικές δικτατορίες στη Λατινική Αμερική, θα παραμείνει έγκλειστος σε ένα σκοτεινό μπουντρούμι, θα υποστεί βασανιστήρια και ατελείωτους μήνες απομόνωσης, φτάνοντας όπως έχει πει ο ίδιος στα όρια της παράνοιας.

Επέζησε όμως και βγήκε πιο δυνατός από αυτή τη φρικτή εμπειρία. Το 1985 αποφυλακίζεται και σταδιακά θα μετατραπεί σε μία από τις σημαίνουσες φυσιογνωμίες της ουρουγουανικής αριστεράς η οποία θα κυβερνήσει για πρώτη φορά τη χώρα το 2004 με πρόεδρο τον Ταμαπάρε Βασκές. Σε αυτή την κυβέρνηση ο Μουχίκα αναλαμβάνει υπουργός Γεωργίας.

Το 2009 κατεβαίνει υποψήφιος του «μεγάλου μετώπου», όπως ονομάζεται ο αριστερός συνασπισμός και εκλέγεται στον δεύτερο γύρο με ποσοστό 52%. Στη διάρκεια της θητείας του κυριολεκτικά μεταμόρφωσε την Ουρουγουάη μετατρέποντας τη χώρα από κτηνοτροφική σε εξαγωγέα ενέργειας με τους μεγαλύτερους πελάτες της να είναι η Βραζιλία, η Κίνα και η Αργεντινή.

Ταυτόχρονα διατήρησε ρυθμούς ανάπτυξης κατά μέσο όρο 5,7% ανά έτος και παραδίδει το χρέος σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, με την αναλογία του προς το ΑΕΠ να φτάνει το 60%. Κατάφερε επίσης να μειώσει το επίπεδο απόλυτης φτώχειας από το 39% που ήταν το 2005 στο 11% και το ποσοστό ακραίας φτώχειας στο 0,5%.

Αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο οι αλλαγές που έφερε ήταν πρωτόγνωρες ακόμα και για πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Αφού νομιμοποίησε τις εκτρώσεις και τους γάμους ομόφυλων ζευγαριών, αποφάσισε να καταστήσει νόμιμη ακόμα και τη χρήση κάνναβης δίνοντας έτσι ένα μεγάλο χτύπημα στα καρτέλ ναρκωτικών που σε αρκετές χώρες της Λατινικής Αμερικής είναι κράτος εν κράτη.

Πριν το τέλος της θητείας του μάλιστα άνοιξε τα σύνορα για τους κατατρεγμένους του Γκουαντάναμο. Υποδέχθηκε έξι πρώην φυλακισμένους, τέσσερις σύριους, έναν παλαιστίνιο και έναν τυνήσιο, οι οποίοι παρέμεναν έγκλειστοι παρά το γεγονός ότι δεν είχαν καταδικαστεί για κάτι.

Ο Χοσέ Μουχίκα παραδίδει την προεδρία με ποσοστό δημοφιλίας που αγγίζει το 65%. Ο απλός χαρακτήρας του και ο λιτός τρόπος ζωής σε μία  φάρμα έξω από την πρωτεύουσα Μοντεβιδέο του ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά του, όπως επίσης και η συνήθεια να λέει αυτό που σκέφτεται δίχως να τον νοιάζουν οι συνέπειες.

Το περασμένο καλοκαίρι στο Μουντιάλ όταν όλη η ποδοσφαιρική υφήλιος στρεφόταν εναντίον του Λουίς Σουάρες για την πασίγνωστη δαγκωνιά του στον ιταλό Κιελίνι, ο Μουχίκα έσπευσε να τον υπερασπιστεί με πάθος:

«Εγώ, δεν είδα κάποιο δάγκωμα, αλλά είδα να δίνουν μεταξύ τους πολλές κλωτσιές και χτυπήματα κάτι που μπορεί να συμβεί (…) Στο ποδόσφαιρο, διδάχτηκα ότι υπακούμε σε αυτά που λέει ο διαιτητής. Αν αρχίσουμε να λαμβάνουμε αποφάσεις στο ποδόσφαιρο με βάση το τι λέει η τηλεόραση, τότε θα υπάρχουν φορτία ποινών».

Απέναντι στα στερεότυπα και τους «καθωσπρεπισμούς», ο Μουχίκα άλλαξε την εικόνα της χώρας που κυβέρνησε. «Όλη μου τη ζωή κωπηλατούσα κόντρα στο ρεύμα… Τι μπορώ να κάνω; Όπως φαίνεται, γεννήθηκα έτσι…» είχε πει κάποτε. Και μάλλον έχει δίκαιο.

• Ουρουγουάη