Τα «δώρα» της ΕΕ στην Τουρκία για το προσφυγικό – Ολόκληρο το σχέδιο της Κομισιόν

Ελευθέρωση του καθεστώτος βίζας για τους τούρκους πολίτες στην ΕΕ υπό την προϋπόθεση της υλοποίησης των εναπομείναντων 37 προαπαιτουμένων μέχρι τέλος Ιουνίου αλλά και άνοιγμα πέντε κεφαλαίων στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις μες τον αστερίσκο της θέσης που θα κρατήσουν κράτη – μέλη, προβλέπει μεταξύ άλλων το σχέδιο που εκπόνησε η Κομισιόν για τη συμφωνία ΕΕ- Τουρκίας, και αναμένεται να καταθέσει κατά τη Σύνοδο Κορυφής για το προσφυγικό αύριο στις Βρυξέλλες.

Όπως είχε ήδη διαρρεύσει χθες μέσω του Reuters η Κομισιόν ετοιμάζει σειρά παραχωρήσεων προς την Άγκυρα προκειμένου να επιτευχθεί μια συμφωνία για τη διαχείριση των τεράστιων προσφυγικών ροών.

Στο μεταξύ ο επίτροπος Μετανάστευσης Δημήτρης Αβραμόπουλος τόνισε την άμεση ανάγκη για μετεγκατάσταση στον επόμενο μήνα τουλάχιστον 6.000 προσφύγων και συνολικά 20.000 μέχρι τις 16 Μαΐου, μιλώντας σήμερα στο Κολέγιο των επιτρόπων.

«Η ανθρωπιστική κατάσταση στην Ελλάδα είναι οξεία. Τα κράτη – μέλη πρέπει να προχωρήσουν με το #relocation (σ.σ μετεγκατάσταση)», σημείωσε σε μήνυμά του μέσω Twitter ο έλληνας επίτροπος.

«Τα κράτη μέλη της ΕΕ ανέλαβαν νομική δέσμευση για τη μετεγκατάσταση 160.000 ατόμων που χρήζουν σαφώς διεθνούς προστασίας – δέσμευση την οποία επιβεβαίωσαν επανειλημμένως» ανέφερε ο Δημ. Αβραμόπουλος και τόνισε ότι «τα κράτη μέλη πρέπει να τηρήσουν επειγόντως τις δεσμεύσεις τους και να αποτρέψουν την περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης των προσφύγων στην Ελλάδα».

Οι βασικές αρχές της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας

Από την πλευρά του ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς τόνισε την ανάγκη να επιλυθεί το πρόβλημα της παράνομης διακίνησης μεταναστών, και πρόσθεσε ότι η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην ΕΕ θα βοηθήσει στο να λυθούν θεμελιώδη ζητήματα.

Παρουσιάζοντας τις βασικές αρχές για τη λειτουργία της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας σημείωσε ότι θα πρέπει να γίνονται προσωπικές συνεντεύξεις σε όσους μπαίνουν παράτυπα στην Ευρώπη και να έχουν οι ίδιοι δικαίωμα να προσβάλουν την (απορριπτική) απόφαση πριν την επιστροφή τους, τονίζοντας ότι κάθε αίτημα ασύλου θα πρέπει να εξετάζεται χωριστά και με την εγγύηση ότι δεν θα υπάρξει «επαναπροώθηση».

Παράλληλα, υπό τις αντιδράσεις διαφόρων χωρών για το άνοιγμα κεφαλαίων, μεταξύ των οποίων η Κύπρος, ξεκαθάρισε ότι η διαπραγμάτευση γίνεται λαμβάνοντας υπόψη όλες τις θέσεις των κρατών – μελών καθώς και ότι ειδικά το θέμα της βίζας υπόκειται στην προϋπόθεση πλήρωσης από την Τουρκία των σχετικών υποχρεώσεών της.

Ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής, έκανε λόγο επίσης για νομικές αλλαγές στις οποίες θα πρέπει να προχωρήσει τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία, έτσι ώστε να είναι δυνατή η επιστροφή προσφύγων σύμφωνα με το ευρωπαϊκό και το διεθνές δίκαιο.

Αναλυτικά, η πρόταση της Κομισιόν, η οποία παρουσιάστηκε σήμερα περιλαμβάνει τα εξής:

1. Επιστροφή παράτυπων μεταναστών

Η επιστροφή παράτυπων μεταναστών και αιτούντων άσυλο, των οποίων οι αιτήσεις έχουν χαρακτηριστεί απαράδεκτες ή έχουν απορριφθεί μπορεί να γίνει μόνο με την τήρηση του ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου.

Οι ρυθμίσεις αυτών των επιστροφών, τόσο των ατόμων που χρήζουν όσο και αυτών που δεν χρήζουν διεθνούς προστασίας, πρέπει να θεωρούνται μόνο ως προσωρινά και έκτακτα μέτρα που έχουν ως στόχο τον τερματισμό των ανθρώπινων δεινών που οφείλονται στις σημερινές σημαντικές ροές μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας.

Όλες οι επιστροφές πρέπει να πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις εγγυήσεις για την προστασία των προσφύγων, οι οποίες προβλέπονται από το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο.

Αυτό συνεπάγεται ότι κάθε αίτηση ασύλου θα εξετάζεται εξατομικευμένα, σύμφωνα με σαφείς νομικές και διαδικαστικές παραμέτρους που καθορίζονται στην οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου. 

Ενώ κάθε νέος παράτυπος μετανάστης και αιτών άσυλο που εισέρχεται στην Ελλάδα, ο οποίος διαπιστώνεται ότι δεν χρήζει διεθνούς προστασίας, θα επιστρέφει στην Τουρκία δυνάμει της διμερούς συμφωνίας επανεισδοχής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ (άρθρα 35 και 38 της οδηγίας για τις διαδικασίες ασύλου), μια αίτηση ασύλου μπορεί να χαρακτηριστεί ως απαράδεκτη, εάν το συγκεκριμένο άτομο έχει ήδη αναγνωριστεί ως πρόσφυγας ή απολαύει ήδη επαρκούς προστασίας σε μια «πρώτη χώρα ασύλου», ή εάν έχει έρθει στην ΕΕ από μια «ασφαλή τρίτη χώρα» η οποία μπορεί να εγγυηθεί αποτελεσματική πρόσβαση σε προστασία. Υπάρχει μια σειρά εγγυήσεων για την προστασία των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο, όπως η εξέταση κάθε υπόθεσης χωριστά, οι προσωπικές συνεντεύξεις και το δικαίωμα προσφυγής κατά αποφάσεων απόρριψης αίτησης.

Για την εφαρμογή αυτών των διατάξεων, θα πρέπει να γίνουν τροποποιήσεις τόσο στην ελληνική όσο και στην τουρκική εθνική νομοθεσία — στην Ελλάδα για να διασφαλιστεί ότι η Τουρκία χαρακτηρίζεται ως «ασφαλής τρίτη χώρα» και στην Τουρκία για να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε αποτελεσματικές διαδικασίες χορήγησης ασύλου για όλα τα άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Θα πρέπει επίσης να θεσπιστούν ταχείες επιχειρησιακές ρυθμίσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της ικανότητας υποδοχής των ελληνικών νησιών καθώς και της προσαρμογής των κέντρων πρώτης υποδοχής («hotspots») σε κέντρα επανεισδοχής και χορήγησης ασύλου.

2. Πρόγραμμα επανεγκατάστασης στη βάση του 1:1

Για κάθε Σύριο υπήκοο που επιστρέφει από τα ελληνικά νησιά, ένας άλλος θα επανεγκαθίσταται στην ΕΕ απευθείας από την Τουρκία. Για να λειτουργήσει το πρόγραμμα αυτό, τα κράτη μέλη πρέπει να διαθέσουν έναν επαρκή αριθμό θέσεων επανεγκατάστασης.

Οι αναληφθείσες δεσμεύσεις που θα χρησιμοποιηθούν για τον σκοπό αυτό θα περιλαμβάνουν τις 18.000 εναπομένουσες θέσεις από τις 22.504 θέσεις του ευρωπαϊκού προγράμματος επανεγκατάστασης, που συμφωνήθηκαν τον Ιούλιο του 2015, και, εφόσον χρειαστεί, τις αδιάθετες 54.000 θέσεις βάσει υφιστάμενων αποφάσεων μετεγκατάστασης.

Το υλικοτεχνικό πλαίσιο που στηρίζει το Εθελοντικό Πρόγραμμα Εισδοχής για Ανθρωπιστικούς Λόγους με την Τουρκία θα πρέπει να χρησιμοποιείται για τους σκοπούς του προγράμματος επανεγκατάστασης 1:1 — με βάση την εμπειρογνωσία της UNHCR με τη στήριξη της EASO, του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (IOM) και εθνικών αξιωματικών αρμόδιων για το άσυλο, εφόσον χρειάζεται.

Μόλις το πρόγραμμα «1:1» εκπληρώσει τον στόχο της αναχαίτισης των μεταναστευτικών ροών, θα ενεργοποιηθούν οι εισδοχές βάσει του Εθελοντικού Προγράμματος Εισδοχής για Ανθρωπιστικούς Λόγους, τα δε κράτη μέλη θα συνεισφέρουν σε εθελοντική βάση.

3. Επίσπευση του χάρτη πορείας για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων

Οι εργασίες για τον χάρτη πορείας για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων με την Τουρκία θα επισπευσθούν – χωρίς αλλαγή των 72 προαπαιτουμένων που πρέπει να επιτύχει η Τουρκία (35 εκ των οποίων έχουν ήδη επιτευχθεί).

Για να επιτευχθεί ο στόχος της άρσης της υποχρέωσης θεώρησης έως το τέλος Ιουνίου, η Τουρκία θα πρέπει να εγκρίνει εγκαίρως τα μέτρα που εκκρεμούν. Υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα λάβει τα αναγκαία μέτρα για την εκπλήρωση των υπολοίπων απαιτήσεων, η Επιτροπή θα υποβάλει νομοθετική πρόταση για την άρση της υποχρέωσης θεώρησης για τους Τούρκους πολίτες στα τέλη Απριλίου 2016.

4. Επίσπευση της εκταμίευσης κονδυλίων στο πλαίσιο της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία.

Τα πρώτα έργα στο πλαίσιο της «Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία» χρηματοδοτούνται αυτή τη στιγμή, με 55 εκατ. ευρώ για την αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών των παιδιών των Σύρων στην Τουρκία για την πρόσβασή τους σε επίσημη εκπαίδευση, και με 40 εκατ. ευρώ για ανθρωπιστική βοήθεια μέσω του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος.

Το επόμενο βήμα για τη χρηματοδότηση περαιτέρω έργων θα απαιτήσει την ενεργό συνεργασία των τουρκικών αρχών, ώστε η ανάλυση αναγκών να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τα μέσα Απριλίου.

5. Επιτάχυνση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων

«Η Κομισιόν και τα κράτη μέλη καταβάλλουν προσπάθειες για την προώθηση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία», αναφέρει η Κομισιόν και προσθέτει ότι «αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη προετοιμασίες προκειμένου να σημειωθεί πρόοδος στο άνοιγμα πέντε κεφαλαίων».

«Στόχος της Κομισιόν», συμπληρώνεται, «είναι να ολοκληρώσει όλα τα σχετικά προπαρασκευαστικά έγγραφα την άνοιξη, ώστε να τα υποβάλει στο Συμβούλιο, με την επιφύλαξη των θέσεων των κρατών μελών και του διαπραγματευτικού πλαισίου».

6. Βελτίωση της ανθρωπιστικής κατάστασης στη Συρία

Την άμεση υλοποίηση πλήρως από όλα τα μέρη των δεσμεύσεων τις οποίες ανέλαβε η Διεθνής Ομάδα Στήριξης της Συρίας στις 11-12 Φεβρουαρίου στο Μόναχο ζητά η ΕΕ προκειμένου να βελτιωθεί η ανθρωπιστική κατάσταση στο εσωτερικό της Συρίας.

• Δημήτρης Αβραμόπουλος
• Ευρωπαϊκή Ένωση
• Κομισιόν
• προσφυγικό
• Τουρκία