«Drôle de guerre» κυβέρνησης και Εκκλησίας

“Drôle de guerre” [“ψευτοπόλεμος“, αν και ο γαλλικός όρος δεν αποδίδεται επακριβώς στα ελληνικά] ονομάζουν οι ιστορικοί τα όσα συνέβαιναν μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, το διάστημα του φθινοπώρου του 1939 και των μηνών που ακολούθησαν. Την 1η Σεπτεμβρίου τα γερμανικά στρατεύματα εισβάλλουν στην Πολωνία, στις 22 Σεπτεμβρίου η Γαλλία κηρύσσει τον πόλεμο στη Γερμανία και παρατάσσει τα στρατεύματά της στη Γραμμή Μαζινό. Μέχρι και τον Μάιο του 1940, όμως, δεν γίνεται καμιά σύγκρουση. Παρά την ένταση, τις αλληλοκατηγορίες και την έξαψη στην κοινή γνώμη και των δύο χωρών, η εμπόλεμη κατάσταση παρέμενε μόνο “στα χαρτιά”, χωρίς εχθροπραξίες –γι’ αυτό κα το προσωνύμιο “drôle de guerre”. 

Ένα ανάλογο “drôle de guerre” παρακολουθούμε τις τελευταίες μέρες μεταξύ κυβέρνησης και Εκκλησίας. Δηλώσεις που ανεβάζουν τους τόνους, μετά άλλες πιο κατευναστικές, απειλές, κυρίως εκ μέρους της Εκκλησίας, αλλά και συναντήσεις, κινήσεις τακτικής. Στον καμβά αυτό, κάθε πλευρά μετράει επιτυχίες και αποτυχίες, ενώ το τοπίο δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμα. Επιτυχία της Εκκλησίας για παράδειγμα ήταν ότι ο πρωθυπουργός από του βήματος της Βουλής, την προηγούμενη Τετάρτη, δέχτηκε την πρότασή της να γίνει διάλογος με την πολιτεία για το θέμα των θρησκευτικών. Ωστόσο, ο διάλογος δεν γίνεται από “μηδενική βάση”, όπως ζητούσε ο Αρχιεπίσκοπος, αλλά με βάση τα προγράμματα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου –και αυτό είναι επιτυχία της κυβέρνησης. 

Η Εκκλησία αναγκάστηκε και σε μια ακόμη σοβαρή αναδίπλωση. Την Τρίτη το πρωί ο εκπρόσωπος Τύπου της Αρχιεπισκοπής δήλωνε ότι ο Αρχιεπίσκοπος δεν συνομιλεί με τον Νίκο Φίλη διότι εξύβρισε και συκοφάντησε την Εκκλησία. Το βράδυ της ίδιας μέρας, ο Αρχιεπίσκοπος συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό αλλά και με τον Νίκο Φίλη, στη συνάντηση Εκκλησίας και κυβέρνησης. Ας συνοψίσουμε, όμως, μερικά σημεία της εξελισσόμενης διαμάχης.

1. Καμία από τις δύο πλευρές δεν φαίνεται διατεθειμένη, για τους δικούς της λόγους η καθεμία, να κλιμακώσει τη διαμάχη. Η κυβέρνηση επειδή δεν θέλει να προσθέσει ένα ακόμα μέτωπο στα τόσα που έχει ανοιχτά, η Εκκλησία επειδή, όσο κι αν λέει, δεν είναι καθόλου σίγουρη ότι θα κέρδιζε από μια μετωπική σύγκρουση με την πολιτεία. Αν έμπαινε, για παράδειγμα, επί τάπητος το θέμα του χωρισμού κράτους – Εκκλησίας.

2. Η μεγαλύτερη επιτυχία της κυβέρνησης είναι ότι τα νέα αναλυτικά προγράμματα στην εκπαίδευση θα εφαρμοστούν όπως έχουν αποφασιστεί από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Στο τέλος, δηλαδή, της σχολικής χρονιάς θα αξιολογηθούν τα αποτελέσματα και θα ξεκινήσει η διαδικασία για τη συγγραφή των νέων βιβλίων των θρησκευτικών.

3. Η μεγάλη επιτυχία της Εκκλησίας συνίσταται σε ένα σημείο: ότι πέτυχε να επιβάλλει τον εαυτό της ως αναγκαίο συνομιλητή, η γνώμη –και η συμφωνία ουσιαστικά– του οποίου είναι απαραίτητη για οποιαδήποτε αλλαγή στα θρησκευτικά. Και αυτό είναι μεγάλο, στρατηγικής σημασίας, κέρδος για την Εκκλησία, και πηγαίνει πολύ πέρα από τα θρησκευτικά.

Παράλληλα, πολλά κινούνται στο παρασκήνιο, και στην επιφάνεια βλέπουμε μόνο την απόληξή τους. Για παράδειγμα, την παρουσία του υπουργού Εθνικής Άμυνας, Πάνου Καμμένου, στη συνάντηση αρχιεπισκόπου και πρωθυπουργού. Και ακόμα μεγαλύτερη σημασία έχει ότι η παρουσία αυτή, από όσα διέρρευσαν, δεν δικαιολογήθηκε σαν παρουσία του αρχηγού του συγκυβερνώντος κόμματος, αλλά του υπουργού που τα έχει καλά με την Εκκλησία. Ή, άλλο παράδειγμα, η αναφορά του Ιερώνυμου στις προτάσεις και σκέψεις του “αγαπητού αδελφού Σεραφείμ”, σχετικά με το ζήτημα του χωρισμού κράτους – Εκκλησίας. Ο Αρχιεπίσκοπος, δηλαδή, επιλέγει να συμφωνήσει δημόσια με τον πιο ακραίο και σκοταδιστή ιεράρχη [με κρεσέντο μισαλλόδοξων, ισλαμοφοβικών, αντιδραστικών δηλώσεων]. Δεν είναι τυχαίο αυτό, γεγονός που “μεταφράζεται” ότι ο Ιερώνυμος, σταδιακά, μεταλλάσσεται σε κάτι διαφορετικό από τον ήπιο ιεράρχη που ήταν όταν εξελέγη. Μια εξέλιξη που μας δείχνει αλλαγές στις συμμαχίες και συσχετισμούς στο εσωτερικό της ιεραρχίας: ο Ιερώνυμος επιλέγει να συμμαχήσει με τους “σκληρούς”, αυτό είναι σίγουρο. Γιατί όμως; 

Όσοι γνωρίζουν τα εκκλησιαστικά επισημαίνουν μια κρίσιμη διάσταση: τα ανοίγματα του υπουργού Παιδείας προς το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, με το οποίο ο Ν. Φίλης φαίνεται ότι θέλει να αποκαταστήσει αυτοτελή και προνομιακό δίαυλο επικοινωνίας, ανοίγματα τα οποία, όπως και στο παρελθόν, αποτελούν casus belli για την Εκκλησία της Ελλάδας. Θα μείνει πάντα “ψευτοπόλεμος” ο “ψευτοπόλεμος” για τον οποίο μιλάγαμε στην αρχή ή θα μετατραπεί σε κανονικό πόλεμο; Μελετώντας τις κινήσεις των δυο πλευρών φαίνεται ότι ο “drôle de guerre” θα συνεχιστεί για πολύ, και η κάθε πλευρά θα προσπαθεί να βελτιώσει τις θέσεις της ενόψει του πραγματικού πολέμου –που ίσως δεν έρθει και ποτέ!

• Γαλλία
• Γερμανία
• Νίκος Φίλης
• Πάνος Καμμένος