Συμφωνία των Πρεσπών: Ένας πρώτος απολογισμός

Με 153 ψήφους ενέκρινε το μεσημέρι της Παρασκευής η ελληνική Βουλή τη Συμφωνία των Πρεσπών. Έχοντας σύμφωνη γνώμη της Ελλάδας η ΠΓΔΜ μετονομάζεται σε Βόρεια Μακεδονία και ανοίγει ο δρόμος για την άμεση ένταξη της στο ΝΑΤΟ κι ενδεχομένως αργότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με όλους τους περιορισμούς που έχουν οι εν θερμώ προσεγγίσεις, θα επιχειρήσουμε έναν πρώτο απολογισμό της συμφωνίας.

1. Η Συμφωνία των Πρεσπών συνιστά ιστορική τομή για τα Δυτικά Βαλκάνια και την Ελλάδα. Ασχέτως της άποψης που έχει κανείς για τη συμφωνία, ουδείς μπορεί να αρνηθεί ότι η γένεση της «Βόρειας Μακεδονίας» αποτελεί μείζονα αλλαγή. Ο χρόνος θα δείξει αν με τις «Πρέσπες» κλείνει οριστικά το Μακεδονικό (το οποίο ως ζήτημα δεν ξεκίνησε το 1992) ή ανοίγει ένα νέο στάδιο του.

2. Στη δημόσια συζήτηση για τις «Πρέσπες» αναδείχτηκε μεταξύ των δύο κομμάτων εξουσίας μια σημαντική διαφωνία για την εξωτερική πολιτική. Σε πρώτο επίπεδο η διαφωνία είναι για τις «Πρέσπες». Η μια πλευρά τις θεωρεί εθνική επιτυχία και η άλλη τις βλέπει σαν εθνική υποχώρηση. Σε δεύτερο επίπεδο, η διαφωνία σχετίζεται με τη γενική αντίληψη για την εξωτερική πολιτική. Από τη μια μεριά το «πρέπει να πάρουμε πρωτοβουλίες» του Νίκου Κοτζιά, από την άλλη το «ο χρόνος δεν πιέζει την Ελλάδα» του Κώστα Καραμανλή.

3. Η συμφωνία έγινε πεδίο γεωπολιτικής σύγκρουσης μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. Στο πλαίσιο της όξυνσης του ανταγωνισμού των Μεγάλων Δυνάμεων, οι ξένες παρεμβάσεις ξεπέρασαν το διπλωματικά προσχήματα κι έγιναν απροκάλυπτες. Η ανάμειξη των ΗΠΑ και της ΕΕ δεν εκπλήσσει, αν και με τον κ. Πάιατ η αμερικάνικη παρουσία είναι σαφώς πιο έντονη. Το καινούργιο στοιχείο είναι ότι για πρώτη φορά τις τελευταίας δεκαετίες η ελληνική πολιτική ζωή φέρει ευδιάκριτο ρωσικό «αποτύπωμα».

4. Οι «Πρέσπες» έδωσαν το έναυσμα για τη γενική αναδιάταξη του πολιτικού συστήματος. Κατ’ αρχάς, αποτέλεσαν την αφορμή για τη διάλυση της κυβερνητικής συμμαχίας ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ που οδήγησε την Ελλάδα τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Οι πρώην σύμμαχοι είναι πλέον αντίπαλοι. Επιπλέον, η συμφωνία έγινε μοχλός ενίσχυση του νέου δικομματισμού, μέσα από την απίσχναση των μικρών κομμάτων. Το Ποτάμι δεν έχει πια κοινοβουλευτική Ομάδα, οι ΑΝΕΛ έχασαν σημαντικά στελέχη και μάλλον θα χάσουν και αυτοί την ΚΟ τους, χώρισαν οι δρόμοι ΚΙΝΑΛ και ΔΗΜΑΡ.

5. Η αίσθηση αποϊδεολογικοποιημένου βυζαντινισμού και ιδιοτελών παζαριών που προκάλεσαν όσα προηγήθηκαν της κοινοβουλευτικής ψηφοφορίας, εντείνουν την τοξικότητα της πολιτικής ζωής. Σε μια εποχή ανόδου του ρεύματος της «αντιπολιτικής», το πολιτικό σύστημα έδωσε επιχειρήματα στους εχθρούς της δημοκρατίας.

6. Για τον Αλέξη Τσίπρα η Συμφωνία των Πρεσπών είναι το «διαβατήριο» για την πολιτική επανατοποθέτηση του ιδίου και του ΣΥΡΙΖΑ. Το διεθνές κύρος του πρωθυπουργού ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο υψηλό. Στο εσωτερικό, πέρα από ότι οι «Πρέσπες» επιτάχυναν το (αναπόφευκτο έτσι κι αλλιώς) διαζύγιο με τους ΑΝΕΛ, αναδεικνύονται σε βασικό παράγοντα για την επαναφορά του άξονα (Κεντρο)Αριστερά / (Κεντρο)Δεξιά σε αντικατάσταση του άξονα Μνημόνιο / Αντι-μνημόνιο που χαρακτήρισε το πολιτικό σύστημα την προηγούμενη οχταετία. Οι «Πρέσπες» ευνόησαν το άνοιγμα του ΣΥΡΙΖΑ στο Κέντρο, αλλά τον απομάκρυναν ακόμα περισσότερο από συντηρητικά πληβειακά στρώματα με τα οποία είχε συναντηθεί την περίοδο του αντιμνημονίου, με αποκορύφωμα το Δημοψήφισμα. Επιπλέον, η συμφωνία δεν μπόρεσε να διαρρήξει τη συνοχή της Νέας Δημοκρατίας.

7. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης με την επιλογή του να τοποθετηθεί κατηγορηματικά ενάντια στη Συμφωνία των Πρεσπών κατάφερε να εμφανιστεί ως επικεφαλής μιας πλατιάς κοινωνικής κινητοποίησης ενάντια στην κυβέρνηση. Τα μεγάλα συλλαλητήρια για τη Μακεδονία υπήρξαν οι πιο μαζικές αντικυβερνητικές εκδηλώσεις κατά τη δεύτερη πρωθυπουργία Τσίπρα. Επιπλέον, ο κ. Μητσοτάκης απέτρεψε τη δημιουργία «κόμματος Θεσσαλονίκης» κι εντέλει ενίσχυσε την ενότητα της Νέας Δημοκρατίας. Δεν είναι τυχαίο ότι στο πλευρό του συντάχθηκαν χωρίς «μα και αλλά» οι Κώστας Καραμανλής και Αντώνης Σαμαράς. Ίσως όμως το πιο σημαντικό για την Πειραιώς ήταν ότι έριξε γέφυρες με τα συντηρητικά πληβειακά στρώματα από τα οποία είχε αποστασιοποιηθεί την περίοδο του Μνημονίου. Ωστόσο, το τίμημα που κατέβαλε ο Μητσοτάκη ήταν ότι έδωσε στον κ. Τσίπρα χώρο στο Κέντρο. Ταυτόχρονα, η Νέα Δημοκρατία βρίσκεται αντιμέτωπη με την άνθιση του ακροδεξιού ρεύματος το οποίο στην τελευταία δημοσκόπηση της Pulse για τον ΣΚΑΪ εμφανίζεται με διψήφιο ποσοστό.

8. Στις «Πρέσπες» η Ελλάδα εμφανίστηκε ως μια χώρα βαθιά διχασμένη με μια εξαιρετικά τοξική πολιτική ζωή. Το πιο επικίνδυνο όμως είναι η (επαν)εμφάνιση μιας ακροδεξιάς που δεν στρέφεται μόνο γενικά εναντίον της πολιτικής, αλλά επιτίθεται με βία κατά των ίδιων των πολιτικών.

• Αλέξης Τσίπρας
• Κυριάκος Μητσοτάκης
• Συμφωνία Πρεσπών
• ΣΥΡΙΖΑ