Τσε Γκεβάρα: Ο επαναστάτης που έγινε παγκόσμιο σύμβολο αντίστασης

«Πυροβόλησέ με, δειλέ, θα σκοτώσεις απλά έναν άνθρωπο»: Αυτές ήταν οι τελευταίες λέξεις του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, πριν σωριαστεί νεκρός από τις σφαίρες ενός βολιβιανού υπαξιωματικού και κατόπιν διαταγής του πράκτορα της CIA Φελίξ Ροντρίγκες.

Ήταν 9 Οκτωβρίου του 1967, όταν ο αεικίνητος επαναστάτης άρχιζε το ταξίδι του προς την αιωνιότητα, παραμένοντας μέχρι και τις ημέρες μας σύμβολο αντίστασης κατά της καταπίεσης και της αδικίας σε όλο τον πλανήτη.

Ταξιδιώτης σε όλη του τη ζωή, ένας άνθρωπος βαθύτατα καλλιεργημένος,  πολυπράγμων και ιδεολόγος, αλλά κυρίως ο πρωτεργάτης της χειραφέτησης των χωρών της Λατινικής Αμερικής.

Η παιδική ηλικία

Από μικρός ο Ερνέστο Γκεβάρα ντε λα Σέρνα, είχε τα απαραίτητα ερεθίσματα για να αναπτύξει την πολύπλευρη προσωπικότητα του.

Γόνος προοδευτικής οικογένειας, γεννήθηκε στο  κοσμοπολίτικο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής το 1928.

Ιδιαιτέρα χαρισματικός ήδη από παιδί, ο Γκεβάρα είχε ανεπτυγμένο το αίσθημα της κοινωνικότητας ενώ έδειξε  μεγάλο ενδιαφέρον για την ποίηση και τη φιλοσοφία.

Άνθρωπος ανήσυχος ο Ερνέστο Γκεβάρα, δείχνει μεγάλη αγάπη για την περιπέτεια και στα τέλη του 1952 αποφασίζει να κάνει πρώτο του μεγάλο ταξίδι στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, πάνω σε μία μηχανή παρέα με έναν φίλο του.

Αυτό το ταξίδι έμελλε να στιγματίσει τον εσωτερικό κόσμο του νεαρού Γκεβάρα. Γυρνώντας με τη μοτοσυκλέτα του στους δρόμους της αμερικανικής ηπείρου, βλέπει ιδίοις όμμασι τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων του Περού, τις πρωτόγονες συνθήκες εργασίας των μεταλλωρύχων στη Χιλή,  αλλά και τις πολιτικές αλλαγές που συντελούνται στις λατινοαμερικάνικες χώρες στις αρχές τις δεκαετίες του 50.

Σε εκείνο το ταξίδι – σταθμό για τη ζωή του έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με τις αρχές του μαρξισμού.

Μετά την επιστροφή του στο Μπουένος Άιρες ολοκληρώνει τις σπουδές του στην Ιατρική, και πραγματοποιεί ακόμα ένα μεγάλο ταξίδι στην Λατινική Αμερική με  τελικό προορισμό αυτή τη φορά τη Γουατεμάλα, όπου και εγκαθίσταται.

Το βάπτισμα του πυρός στη Γουατεμάλα

Εκεί γνωρίζει την Περουβιανή οικονομολόγο και μετέπειτα σύντροφό του Ίλδα Γκαδέα, ενεργό στέλεχος της αριστεράς και πολιτική εξόριστο. Με τη βοήθεια της έρχεται σε επαφή με ένα ευρύ κύκλο εξόριστων και αριστερών διανοουμένων και ενεπλάκη ενεργά στην πολιτική στηρίζοντας την προοδευτική κυβέρνηση του Χάκομπο Αρμπενς.

Το 1954 η κυβέρνηση της Γουατεμάλας ανατρέπεται ύστερα από πραξικόπημα με την παρέμβαση της CIA. Ο Γκεβάρα συμμετέχει στην ένοπλη κομμουνιστική πολιτοφυλακή που αντιστάθηκε, αλλά παρά τη διάθεσή του να αγωνιστεί στο μέτωπο, κατετάγη τελικά ως γιατρός.

Με την πτώση του καθεστώτος, αυτομάτως ο Ερνέστο Γκεβάρα γίνεται καταζητούμενος της CIA.  Βρίσκει προσωρινά καταφύγιο στην πρεσβεία της Αργεντινής και έπειτα διαφεύγει στην πόλη του Μεξικό.

Τότε είναι και η πρώτη φορά που οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες δημιουργούν ατομικό φάκελο, και από τότε θα είναι ένας από τους βασικούς τους στόχους για την υπόλοιπη ζωή του.

Ωστόσο, χάρη σε εκείνη την αποτυχία ο Γκεβάρα αποκρυσταλλώνει και τις απόψεις του για την ένοπλη δράση και την επανάσταση.

Οργανώνοντας μια εξέγερση

Τις απόψεις αυτές βρίσκει ευκαιρία να τις εφαρμόσει στην πράξη όταν γνωρίζει τον Φιντέλ Κάστρο το 1955 στην πρωτεύουσα του Μεξικό. Από κοινού οργανώνουν την επανάσταση κατά του καθεστώτος Μπατίστα στην Κούβα, όντας επί της ουσίας ένα από τα βασικά μέλη του κινήματος της 26ης Ιουλίου.

Παρότι ο Γκεβάρα θα ακολουθούσε ως γιατρός στην επικείμενη απόβαση στην Κούβα, συμμετέχει κανονικά στην στρατιωτική εκπαίδευση, δείχνοντας ζήλο και επιδεικνύοντας μάλιστα μεγάλες στρατιωτικές ικανότητες.

Εκείνο το διάστημα πιστεύεται ότι του προσδόθηκε και το περίφημο προσονύμιο του, εξαιτίας της συχνής χρήσης της λέξης che (φίλος ή και επιφώνημα: Ε εσύ!)

Στις 25 Νοεμβρίου του 1956 ο Γκεβάρα και ο Κάστρο, μαζί με ακόμα 80 αντάρτες ξεκινούν το ταξίδι τους με το πλοιάριο Granma, με τελικό προορισμό την Κούβα, στην οποία έφθασαν τελικά στις 2 Δεκεμβρίου.

Κατά την απόβαση τους, δέχθηκαν επίθεση από τα στρατεύματα του καθεστώτος, από την οποία επέζησαν 15-20 αντάρτες που κατάφεραν να ανασυνταχθούν και να καταφύγουν στα βουνά της Σιέρρα Μαέστρα.

Τελικά το αντάρτικο κατάφερε να αποκτήσει έρρισμα στην Κούβα.  Οι νίκες διαδεχόταν η μία την άλλη, ο αρχηγός της επανάστασης εμπιστευόταν όλο και περισσότερο τον Τσε Γκεβάρα, με αποτέλεσμα να του αναθέσει το αξίωμα του Κομαντάντε του Επαναστατικού Στρατού της Κούβας.

Κάτω από τις διαταγές του Τσε, τα στρατεύματα της δεύτερης επαναστατικής φάλαγγας διεξάγουν σκληρές μάχες και συμβάλλουν στην τελική επικράτηση των ανταρτών στα τέλη του 1958.

Τσε, ο μεταρρυθμιστής

Αναγνωρίζοντας τη συμβολή του στην ανατροπή του καθεστώτος Μπατίστα, ο Φιντέλ Κάστρο δίνει στον Τσε Γκεβάρα μία σειρά από θέσεις κλειδιά στο νέο σοσιαλιστικό καθεστώς, ενώ του αποδίδεται τιμητικά και η κουβανική υπηκοότητα.

Ο Τσε θα καταπιαστεί με πολλά ζητήματα όπως ο οικονομικός σχεδιασμός, και η εκπαίδευση του νέου στρατού της Κούβας.

Θα παίξει εξάλλου ενεργό ρόλο στην κρατικοποίηση των αμερικανικών εταιριών ενώ θα εκπονήσει και σημαντικές μεταρρυθμίσεις, όπως η εγκαθίδρυση ενός συστήματος δωρεάν παροχής υγείας.

Προσωπικότητα με διεθνές κύρος

Ο Τσε Γκεβάρα, δεν θα αρκεστεί μόνο στο εσωτερικό μέτωπο. Έχοντας αποκτήσει διεθνή φήμη, ειδικά σε χώρες που δεν βρισκόταν υπό την «κηδεμονία» των ΗΠΑ, θα πραγματοποιήσει συνεχείς περιοδείες για τη δημιουργία δεσμών ανάμεσα στην Κούβα και το Μπλοκ των Αδεσμεύτων.

Παράλληλα θα καλλιεργήσει στενούς δεσμούς με την ΕΣΣΔ και την Κίνα, όπου και εξασφαλίζει σημαντικές εμπορικές συμφωνίες, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στο να σταθεί στα πόδια του νέο σοσιαλιστικό καθεστώς.

Εκπροσωπεί παράλληλα την Κούβα σε συνεδριάσεις διεθνών οργανισμών και  εκφωνεί πύρινους λόγους υπέρ της αυτοδιάθεσης των λαών της Λατινικής Αμερικής και αλλά και των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων στις χώρες του Τρίτου Κόσμο.

Ωστόσο οι ιδεολογικές του θέσεις σκληραίνουν και σιγά σιγά απομακρύνονται από την επίσημη θέση της ΕΣΣΔ,  και στην τελευταία δημόσια ομιλία του μάλιστα στις 25 Φεβρουαρίου του 1965 άσκησε σκληρή κριτική στις άνισες ανταλλαγές μεταξύ του «σοσιαλιστικού μπλοκ» και του Τρίτου Κόσμου.

Οι τελευταίοι σταθμοί

Το γεγονός αυτό για πολλούς υπήρξε η αιτία της ρήξης με τον Φιντέλ Κάστρο. Σε κάθε περίπτωση ο Τσε Γκεβάρα φαίνεται πως έχει αποφασίσει να «εξάγει» την επανάσταση όπου του δίνεται η δυνατότητα να το κάνει.

Αποφασίζει να δώσει λοιπόν τέλος στην πολιτική του σταδιοδρομία και το Μάρτιο του 1965 συντάσσει επιστολή παραίτησής του από όλα τα επίσημα αξιώματα και την κουβανική υπηκοότητα .

Αμέσως μετά αναχωρεί για το Κονγκό όπου και αποτυγχάνει να δημιουργήσει ένοπλο αντάρτικο.

Διαφεύγει και διαμένει για ένα διάστημα στην Τσεχοσλοβακία όπου αποφασίζει να κάνει μία ακόμη απόπειρα για δημιουργία ενόπλου κινήματος, αυτή τη φορά στη Λατινική Αμερική και συγκεκριμένα στη Βολιβία.

Έπειτα από ορισμένες αποτυχημένες επιθέσεις κατά του κυβερνητικού στρατού θα συλληφθεί και θα βασανιστεί φρικτά προτού πέσει νεκρός.

Οι προσπάθεια εξαφάνισης όχι μόνο του ίδιου, αλλά και του συμβόλου του υπήρξε υπεράνθρωπη… Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι τα λείψανά του ανακαλύφθηκαν μόλις το 1997, δίχως όλα αυτά να αγγίξουν ούτε στο ελάχιστο τον μύθο που δημιούργησε ο Τσε Γκεβάρα.

Έναντι επιλόγου ένας στοίχος από τα πολλά τραγούδια που γράφτηκαν προς τιμήν του μεγάλου αυτού επαναστάτη:

«Εδώ θα μείνει για πάντα, το ζεστό το πέρασμά σου. Φωτιά που ανάβει η ματιά σου Κομαντάντε Τσε Γκεβάρα»

Παναγιώτης Βελισσάρης – Λυμπερίδης

• Κούβα
• Τσε Γκεβάρα