Οι πρώτες εργατικές Πρωτομαγιές στην Αθήνα του 19ου αιώνα

Η Εργατική Πρωτομαγιά, γνωστή και ως μέρα της εργασίας διεθνώς, παίρνει διαστάσεις μετά την αιματηρή καταστολή της διαδήλωσης των εργατών, στο Σικάγο το 1886. Διεκδικούσαν πολλά αιτήματα, με πρώτο το οχτάωρο. Η διαδήλωση εκείνη είχε γίνει όχι την 1η, αλλά στις 4 Μαΐου.

Ωστόσο, από τα προηγούμενα ήδη χρόνια, τα εργατικά συνδικάτα επιλέξει την Πρωτομαγιά ως ημέρα αγώνα. Και επειδή το νούμερο είναι «στρογγυλό» (πρώτη μέρα του μήνα), αλλά και για να συμπίπτει με τη γιορτή των λουλουδιών, την ίδια μέρα – σε μια συμβολική κίνηση, που δήλωνε τη νιότη, τη δροσιά και το σφρίγος του νεαρού εργατικού κινήματος.

Το 1889, στο Παρίσι, το ιδρυτικό Συνέδριο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, καθορίζει την Πρωτομαγιά ως παγκόσμια ημέρα διαδηλώσεων και μνήμης των θυμάτων του Σικάγου.

Στην Ελλάδα η πρώτη Εργατική Πρωτομαγιά γιορτάζεται το 1891. Ο Πλάτων Δρακούλης και ο Σταύρος Καλλέργης, από τους πρώτους Έλληνες σοσιαλιστές, μαζί με λιγοστούς ομοϊδεάτες τους φοιτητές, συγκεντρώνονται στον χώρο του αρχαίου Σταδίου, στον Αρδηττό (δεν είχαν ακόμα κατασκευαστεί οι κερκίδες του Καλλιμάρμαρου, εργασία που ξεκίνησε το 1895 και ολοκληρώθηκε το 1900). Και το 1892, όμως, ο εορτασμός είναι καχεκτικός, καθώς γίνεται από μερικές δεκάδες, φοιτητές κυρίως.

Πρέπει να περιμένουμε την επόμενη χρονιά, το 1893, οπότε πραγματοποιείται, την Κυριακή 2 Μαΐου, ο πρώτος μαζικός εορτασμός στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, με 2.000 φοιτητές και εργάτες.

Τα βασικά τους αιτήματα, όπως διατυπώνονται στο ψήφισμα, είναι:

«α) Την Κυριακήν να κλείωσι τα καταστήματα, καθ’ όλην την ημέραν, και οι πολίται ν’ αναπαύωνται.

β) Οι εργάται να εργάζωνται 8 ώρας την ημέραν.

γ) Ν’ απονέμηται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς διατήρησιν εαυτών και της οικογενείας των».

Ταυτόχρονα, από τα θεωρεία της Βουλής, ο Σταύρος Καλλέργης διαβάζει ένα ένθερμο σοσιαλιστικό κείμενο υπέρ των εργατικών δικαίων –και αμέσως, βέβαια, συλλαμβάνεται!

Μαζικός, αλλά και επεισοδιακός, είναι ο εορτασμός το 1894, που πραγματοποιείται ξανά στο Στάδιο. Το ρεπορτάζ της εγκυρότερης αθηναϊκής εφημερίδας της εποχής, της Ακροπόλεως, στις 2.5.1904, μας μεταφέρει χαρακτηριστικά το κλίμα: «Φράσεις δριμείαι ηκούσθησαν κατά των κεφαλαιούχων και των πλουσίων, και το κοινόν ήκουεν αυτάς, επευφημούν και καταγοητευμένον». Δεν έλειψαν τα ευτράπελα, καθώς ένας από τους ομιλητές, ο φοιτητής της  Νομικής Ευάγγελος Μαρκαντωνάτος (μέλος της Σοσιαλιστικής Νεολαίας του Καλλέργη), «έκαμνε χρήσιν ακατανοήτων διά τους πολλούς λέξεων και επανελάμβανεν αυτάς κατά κόρον, ως την λέξιν “συνδαύλιζε”, την εξήγησιν της οποίας εζήτουν πολλοί». Η συγκέντρωση όμως δεν έχει αίσιο τέλος, καθώς ολοκληρώνεται με επεισόδια μεταξύ χωροφυλακής, ιππικού και συγκεντρωμένων και με δεκάδες συλλήψεις, εργατών και φοιτητών

Θα ακολουθήσουν πολλοί εορτασμοί της Πρωτομαγιάς, ο καθένας με την ιδιαιτερότητά του, κατά κανόνα ταραχώδεις. Το αντίστοιχο του Σικάγου, για τη χώρα μας, είναι η διαδήλωση της 6ης Μαΐου 1936. Η απεργιακή εξέγερση των εργατών, με αρκετούς νεκρούς, κι ας μην έγινε 1η Μαΐου, έμεινε ανεξίτηλη στη συλλογική μνήμη μέσα από την ποίηση του Ρίτσου, τη μουσική του Θεοδωράκη και τη φωνή του Μπιθικώτση: «Γιε μου, σπλάχνο των σπλάχνων μου, καρδούλα της καρδιάς μου…» –στίχοι ταυτισμένοι, για τους Έλληνες, με την Πρωτομαγιά.

* Ιστορικά τεκμήρια από τη διαδρομή του εργατικού κινήματος

• διαδήλωση
• εργάτης
• Πρωτομαγιά
• συνδικάτα