Βρετανικές εκλογές: «Τρέλα είναι να κάνεις το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά και να περιμένεις διαφορετικό αποτέλεσμα»

«Τρέλα είναι να κάνεις το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά και να περιμένεις διαφορετικό αποτέλεσμα» έχει γράψει η Rita Mae Brown (και όχι ο Α. Αϊνστάιν όπως λαθεμένα του αποδίδεται) στο βιβλίο της “Ξαφνικός Θάνατος”.

Αυτό ακριβώς συνέβη χθες στις Βρετανικές εκλογές. Οι Βρετανοί πολίτες κλήθηκαν εμμέσως πλην σαφώς να ξαναψηφίσουν αν θέλουν ή όχι το Brexit και εκείνοι το ξαναψήφισαν στέλνοντας τον Τζόνσον που τους το υποσχέθηκε στην Downie Street και τον Κόρμπιν στα πολιτικά “θυμαράκια”. Και πως θα μπορούσε να είναι διαφορετικό το αποτέλεσμα;

Οταν οι πολλοί έχουν αποφασίσει ότι θέλουν να φύγουν από την Ευρωπαϊκή Ενωση και εσύ έχεις ως σύνθημα “Με τους πολλούς – Οχι με τους λίγους” δεν μπορείς να προτείνεις νέο δημοψήφισμα μπας και… αλλάξουν γνώμη. Δεν μπορεί να θες να συγκρατήσεις το μεγαλύτερο ποσοστό της εκλογικής σου βάσης που θέλει Brexit αλλά και τους λίγους αλλά ισχυρούς που θέλουν Bremain. Δεν μπορείς να πατάς, δηλαδή, σε δύο βάρκες που η μία πάει στην Ανατολή και η άλλη στη Δύση. Ούτε χωράνε δύο καρπούζια στην ίδια μασχάλη.

Εκείνος που τελικά εκπροσώπησε τους πολλούς, τα μεσαία και φτωχά στρώματα, φάνηκε εκ του αποτελέσματος ότι είναι ο Μπόρις Τζόνσον. Ναι, αυτός ο “γελοίος”, ο “φαιδρός”, ο “καραγκιόζης”, το “αντίγραφο του Τραμπ”. Διότι κάποιοι δεν πήραν το μάθημα από τη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ που αν και εκπρόσωπος της οικονομικής ελίτ ο ίδιος, ψηφίστηκε από τα μεσαία και φτωχά εργατικά στρώματα και εξελέγη Πρόεδρος των ΗΠΑ το 2016 ως πολέμιος των… ελίτ και της παγκοσμιοποίησης.

Εκείνος που συνετρίβη χθες ήταν ο σοβαρός, προοδευτικός, αριστερός, φιλολαϊκός Κόρμπιν. Ο λογικός Κόρμπιν που αν και ευρωσκεπτικιστής κάποτε πίστεψε ότι η επιλογή του Brexit, το 2016, ήταν συγκυριακή και ότι τώρα θα μπορούσε να ανατραπεί με ένα νέο δημοψήφισμα. Κούνια που τον κούναγε!

Στην υποθετική ερώτηση για το τι θα γινόταν αν ο Κόρμπιν τασσόταν ξεκάθαρα υπέρ του Brexit απάντηση δεν μπορεί να δοθεί. Είναι πολύ πιθανό να έχανε τους οπαδούς της παραμονής στην Ε.Ε., δηλαδή τους φιλελεύθερους που προέρχονται από μία ανώτερης εκπαίδευσης ελίτ.  Ομως εξίσου πιθανό θα ήταν να μην γνώριζε τέτοιας έκτασης ήττα συγκρατώντας την εργατική του βάση.

Ο Εργατικός Τζέρεμι Κόρμπιν την έπαθε όπως ακριβώς και η Δημοκρατική Χίλαρι Κλίντον. Πιάστηκε αδιάβαστος και αγνόησε την πραγματικότητα. Μία πραγματικότητα που ουδεμία σχέση έχει με τις λογικές επεξεργασίες των προηγούμενων δεκαετιών. Νόμιζαν ότι όφειλαν να στηρίξουν την άποψη του φιλοευρωπαϊκού επιχειρηματικού λόμπι πέριξ του City, ο μεν, της Wall Street, η δε, τους εκπροσώπους των ελίτ και της ανώτερης αστικής τάξης. Φάνηκαν και οι δύο ανίκανοι να επεξεργαστούν και να προτείνουν ένα νέο σχέδιο το οποίο θα αφορά τις μεσαίες και κατώτερες τάξεις ενώ ταυτόχρονα θα συγκρούεται με το κατεστημένο και θα οδηγεί  σε ένα καλύτερο αύριο.  

Επίσης, υποτίμησαν και οι δυο τους αντιπάλους τους. Είχαν κι αυτοί όπως κι εμείς, “κολλήσει” στην “γραφικότητα” του Τραμπ και του Τζονσον όταν η πραγματική εικόνα κρύβεται  πίσω από το “σόου” και δείχνει ένα πράγμα: ότι οι λαοί αρνούνται τον κόσμο όπως διαμορφώθηκε στα τέλη του 20ου αιώνα. Τα πρόσωπα του παλαιού πολιτικού συστήματος και μαζί τους οι παγιωμένοι πολιτικοί, οικονομικοί, νομικοί αλλά και διεθνείς θεσμοί, προκαλούν απέχθεια. Κι αυτή την απέχθεια κατάφεραν να την εργαλειοποιήσουν δύο αουτσάιντερ με οξυμένο πολιτικό ένστικτο και ανακλαστικά. Τραμπ και Τζόνσον τα έβαλαν με το “βαθύ” κόμμα και το “βαθύ” κράτος χάνοντας κοινοβουλευτικές μάχες αλλά κερδίζοντας τους ψηφοφόρους. Πολεμήθηκαν λυσσαλέα από τα ΜΜΕ αλλά επιβίωσαν.

Οι Αμερικανοί είπαν «όχι» στην παγκοσμιοποίηση και ψήφισαν αυτόν που τους  υποσχέθηκε τη σύγκρουση μαζί της με το περίφημο “Πρώτα η Αμερική” υιοθετώντας τις παλιές “πατριωτικές” αρχές του προστατευτισμού αλλά και τις απόσυρσης από τους “ξένους πολέμους”. Και είναι πολύ πιθανό να το επαναλάβουν το 2020.

Οι Βρετανοί είπαν «όχι» στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στη “γερμανική Ευρώπη” και ψηφίζουν αυτόν που υπόσχεται την έξοδο με ή χωρίς συμφωνία, όποιες κι αν είναι οι συνέπειες. Γιατί κανείς άλλος δεν είχε ένα καλύτερο και πιο πειστικό σχέδιο για να πραγματοποιήσει αυτές τις υπερβάσεις. Ούτε η Χιλαρι ούτε ο Κορμπιν μπόρεσαν να ξεπεράσουν την αμηχανία τους μπροστά στις απλές -απλοϊκές ίσως- θέσεις των αντιπάλων τους αλλά και τη βούληση των λαών τους.

Η Ιστορία ενίοτε αναδεικνύει ασήμαντους ή και φαιδρούς ανθρώπους -ο Τσόρτσιλ υπήρξε ένας αποτυχημένος πολιτικός πριν γίνει ο πρωθυπουργός της νίκης-, πάντοτε όμως τιμωρεί την αμηχανία.

Αυτή η αμηχανία χαρακτηρίζει ήδη από τις αρχές του 21ου αιώνα τις δυνάμεις της προόδου, φιλελεύθερες, σοσιαλδημοκρατικές και αριστερές. Εκείνες δηλαδή οι δυνάμεις που συγκρούονταν λυσσαλέα, από την εποχή του Διαφωτισμού και μετά, με τις δυνάμεις της συντήρησης, σήμερα βρίσκονται εγκλωβισμένες σε ένα καθεστωτικό «λίμπο» προσπαθώντας να περισώσουν οτιδήποτε μπορεί να σωθεί από τον Παλιό κόσμο, τις παλιές ιδέες, τις παλιές βεβαιότητες. 

Την ώρα που οι κοινωνίες στενάζουν από την παρατεταμένη επιβολή των πολιτικών της λιτότητας,της στρεβλής παγκοσμιοποίησης και της κυριαρχίας των κεντρικών τραπεζών και των mega-πολυεθνικών επιχειρήσεων αλλά και τα γραφειοκρατικά τέρατα των παλαιών Ενώσεων και Συμμαχιών, οι (πάλαι ποτέ) δυνάμεις της προόδου δεν μπορούν να αρθρώσουν μια ολοκληρωμένη πρόταση για το μέλλον τους. 

Αρκούνται να επισημαίνουν τον υπαρκτό κίνδυνο επέλασης της ριζοσπαστικοποιημένης ακροδεξιάς και του φασισμού. Μία διαπίστωση που είναι σωστή αλλά όχι αρκετή εάν δεν γίνει κατανοητό ότι η ακροδεξιά καταλαμβάνει το κενό που αυτές οι δυνάμεις της προόδου έχουν αφήσει κινδυνεύοντας μάλιστα να την πάθουν σαν τον τσοπανόπουλο που φώναζε «Λύκος! Λύκος!» και κανείς δεν το πίστευε. Ιδιαίτερα όταν ο «Λύκος», όπως αποδείχθηκε και στην Ελλάδα με τη “διάλυση” της Χρυσής Αυγής, είναι ιδιαίτερα ικανός στο να αλλάζει «προβιές» ή να κρύβεται μέσα στο «μαντρί», όπως το κόμμα του Φάρατζ που απορροφήθηκε από τους Συντηρητικούς.

Τι είναι λοιπόν, αυτό που αρνούμαστε να δούμε και να κατανοήσουμε;

Αρνούμαστε να δούμε και να παραδεχθούμε ότι οι κοινωνίες και ιδιαίτερα τα μεσαία και πιο φτωχά στρώματα επιθυμούν την ριζική αλλαγή της πραγματικότητας όπως αυτή διαμορφώθηκε στον πυρακτωμένο 20ο αιώνα. Μία πραγματικότητα όπου το 2% της ανθρωπότητας συγκεντρώνει στα χέρια της ίσο πλούτο με το υπόλοιπο 98%.  

Επιθυμούν τη σύγκρουση με το Παλιό και είναι διατεθειμένες να ακολουθήσουν όποιον την υπόσχεται είτε Τραμπ λέγεται αυτός είτε Τζόνσον είτε ακόμη και Ορμπαν ή Σαλβίνι. Ακόμη κι αν αυτοί δεν έχουν σχέδιο ή αν προωθούν μια παράλληλη εθνικιστική και ρατσιστική ατζέντα κατά των μειονοτήτων, των μεταναστών,του κοινωνικού κράτους, των εργασιακών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οσο και να τους φωνάξει κάποιος ότι αυτός ο δρόμος είναι λάθος, οι κοινωνίες δεν θα το ακούσουν αν δεν δουν ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό σχέδιο για το μέλλον τους.

Αρνούμαστε να παραδεχθούμε ότι οι γενικόλογες και αφηρημένες έννοιες και τα συνθήματα χωρίς περιεχόμενο γειωμένο στη πραγματικότητα δεν οδηγούν στη νίκη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το προεκλογικό σύνθημα «Με τους πολλούς» που γνώρισε διπλή ήττα το 2019. Την πρώτη στην Ελλάδα, με τον ΣΥΡΙΖΑ και τη δεύτερη χθες, στη Βρετανία με τους Εργατικούς. Το πάθημα όμως γίνεται μάθημα; Τι έχει να μάθει ο υπό ανασυγκρότηση και διεύρυνση ΣΥΡΙΖΑ από το χθεσινό αποτέλεσμα των βρετανικών εκλογών και τη συντριβή του Κόρμπιν;

Συνοψίζοντας κάποια πρώτα συμπεράσματα:

• Δεν είναι απλό και δεν επιλύεται με ευχολόγια το “πάντρεμα” κεντρώων, φιλελεύθερων και σοσιαλδημοκρατών με την παραδοσιακή αριστερά και με τους νέους. Ο Κόρμπιν απέτυχε παταγωδώς να το κάνει
• Μια διεύρυνση χωρίς κοινούς παρονομαστές μπορεί να καταλήξει σε μηδενικό ή και αρνητικό άθροισμα
• Οταν απευθύνεσαι στον πολλούς θα πρέπει να είναι ξεκάθαρος ο κοινός παρονομαστής που όμως δεν αρκεί να είναι ο ελάχιστος: π.χ. Να φύγει ο ο Τζόνσον (ή ο Μητσοτάκης)
• Δεν αρκούν τα επικοινωνιακά ευρήματα, οι ψηφιακές πλατφόρμες και τα μανιφέστα, όσο εμπνευσμένα και αν είναι. Οι Εργατικοί και κυρίως η ομάδα του Momentum έκανε εξαιρετική δουλειά σε αυτά, χωρίς όμως το αποτέλεσμα να αποτυπωθεί στην κάλπη.
• Οταν “βράζει” ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας απαιτεί ριζοσπαστικές θέσεις και πρόγραμμα και γυρίζει την πλάτη στους άτολμους, στους «συστημικούς» και στους υποχωρητικούς.
• Κανείς δεν μπορεί να αγνοεί τα μεγάλα ταυτοτικά ζητήματα των καιρών μας ως ανεπίκαιρα, συντηρητικά και ξεπερασμένα, ιδιαίτερα όταν οι αντίπαλοί σου μπορούν να τους προσδώσουν ριζοσπαστικά και αντισυστημικά χαρακτηριστικά. Και κάτι τελευταίο:
• Το αποτέλεσμα της κάλπης (είτε εκλογών είτε δημοψηφίσματος) μπορείς να το υπερβείς δεν μπορείς όμως ποτέ να το αγνοήσεις. Οι κυβερνήσεις ενίοτε μπορεί να κάνουν πίσω όταν έχουν το “πιστόλι στον κρόταφο”. Οι κοινωνίες σπάνια…

Ο τροχός της Ιστορίας δεν κινείται πάντοτε προς την Ουτοπία. Αυτός είναι ένας ρομαντικός μύθος. Πολλές φορές έχει κινηθεί προς τη Δυστοπία. Θα συμβεί και τώρα. Θα το δούμε και μεθαύριο όταν πραγματοποιηθεί το Brexit. Ομως είτε πορεύεται προς την Ουτοπία είτε προς την Δυστοπία, ο τροχός της Ιστορίας ενίοτε σταματάει να γυρίζει αλλά ποτέ δεν γυρίζει πίσω.

Τα αποτελέσματα των βρετανικών εκλογών είναι το τελευταίο μιας σειράς μαθημάτων από τα οποία αρνούμαστε να διδαχθούμε με αποτέλεσμα να ξαφνιαζόμαστε από την ίδια την πραγματικότητα που ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια μας αλλά δεν την βλέπουμε διότι δεν ταιριάζει με την οργανωμένη αλλά ξεπερασμένη πλέον λογική μας.

• Brexit
• Μεγάλη Βρετανία
• ΣΥΡIZA