Στην Κούβα των μεγάλων αλλαγών…

Είναι ένα εξαιρετικά συμπαθητικό νέο παιδί. Γεννημένος στο Βέλγιο, μεγαλωμένος στις Βρυξέλλες, σπούδασε στο Λονδίνο Νομικά. Οι αγάπες του είναι δύο. Τα διεθνή πολιτικά θέματα και ταξίδια που κατά περίεργο τρόπο έχουν αυτό το υπέροχο κοινό. Καταλήγουν στο… ταξίδι! Μιλάμε με τον Σταύρο Σαμουηλίδη του ΣΚΑΙ, που εργάζεται στο τμήμα Διεθνών με εκπομπές στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση και που όταν ταξιδεύει πετάγεται ως την Κούβα για ένα τρίωρο ντοκιμαντέρ…. αλλιώς!

Σας βλέπουμε στον ΣΚΑΙ με ένθετα αλλά και δική σας εκπομπή την Κυριακή διεθνή θέματα. Υπάρχουν όμως και τα ταξίδια. Ωραίος συνδυασμός ε;

Τώρα που μιλάμε με βρίσκετε Βρυξέλλες για δουλειά. Πρέπει να πω ότι με κάποια τύχη συνδυάστηκαν και τα δυο. Όλα έχουν το ενδιαφέρον τους, την ομορφιά τους. το να ασχολείσαι με διεθνή θέματα μαθαίνεις πως ο κόσμος σήμερα είναι ένα καζάνι που βράζει πως μας κυβερνούν τρελοί άνθρωποι, πως στην Ευρώπη κυριαρχούν τα συμφέροντα, υπάρχει τρομερή γραφειοκρατία. Παραμένω αισιόδοξος. Το να κάνεις ταξίδια σε ολοκληρώνει σαν άνθρωπο. Στο Βέλγιο που γεννήθηκα τα παιδιά στα 18 τους φεύγουν ένα χρόνο για το γύρο του κόσμου και μετά αποφασίζουν πως θα φτιάξουν τη ζωή τους….

Ισως γιατί το Βέλγιο είναι μια μικρή χώρα. Εγώ νομίζω ότι σαν την Ελλάδα πουθενά. Εσείς που έχετε ταξιδέψει τόσο πολύ ποιο θεωρείτε το ταξίδι της Ζωής σας ως τώρα;

Παντού υπάρχουν ομορφιές και φυσικά η Ελλάδα κούκλα. Αλλά η Ινδία που πήγα πιστέψτε με νόμισα ότι από το αεροπλάνο κατέβηκα σε άλλο πλανήτη. Με ενδιαφέρουν οι διαφορετικοί πολιτισμοί, σε κάνουν καλύτερο άνθρωπο, σου αμβλύνουν τις προκαταλήψεις. Στην Ινδία δεν έχω ματαδεί τόσες ομορφιές. Φυσικά και η Κούβα είναι ένα ονειρικό ταξίδι….

Ας μιλήσουμε λοιπόν για την Κούβα. Εγώ την πρόβαλα πριν το θάνατο του Κάστρο εσείς πήγατε στη μεταβατική της περίοδο φαντάζομαι….

Ναι η Κούβα αλλάζει, η Αβάνα ανοικοδομείται ολόκληρη και αμερικάνικε εταιρίες κάνουν ήδη την εμφάνισή τους. Η Κούβα είναι ένα μοναδικό μέρος πάνω στη γη. Εμείς καταγράψαμε πράγματι αυτή τη μεταβατική περίοδο μετά την επίσκεψη του Ομπάμα και τώρα την απόφαση του Τραμπ να ξανακλείσει τα σύνορα. Υπάρχει όμως ένας διχασμός στη κοινωνία. Οι παλιοί νοσταλγούν την Επανάσταση, οι νέοι σαν να αμερικανοποιήθηκαν μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο. Παντού ακούς αμερικάνικη μουσική. Όμως η Κούβα των παραδόσεων και της κοινωνικής αλληλεγγύης κρατάει καλά. Θα σας πω το παράδειγμα του κουρέα σε ένα δρόμο της Αβάνα. Πήγε και ο Ομπάμα να τον δει. Αυτός ο τύπος έβαλε άσφαλτο στη γειτονιά του και παρακίνησε 99 οικογένειες να ανοίξουν μαγαζιά. Τώρα αν πάτε θα δείτε κάτι το απίθανο… μια γυναίκα από το Τροπικάνα που ήταν στο Παρίσι γύρισε πίσω και στη ταράτσα της 350 παιδιά που τα έσωσε από τους δρόμους χορεύουν σάμπα όλη μέρα και μαθαίνουν μουσική…. Πάντως ο κόσμος ζητάει τις αλλαγές.

Το ντοκιμαντέρ το χωρίσαμε σε τρία μέρη προσπαθώντας να καταγράφουμε το χθες και το σήμερα μια χώρας υπέροχης και διόλου τριτοκοσμικής. Έχει ιστορία, υπέροχους ανθρώπους, μουσική, σύστημα Υγείας και πολλά άλλα πράγματα.

Ας δούμε τα ντοκιμαντέρ:  

Στο πρώτο ντοκιμαντέρ του «Ταξιδεύοντας Αλλιώς» στην Κούβα, ο Σταύρος Σαμουηλίδης επισκέπτεται το Τρινιντάντ, όπου σαν ποτάμι χιλιάδες τουρίστες πλημμυρίζουν καθημερινά τους λιθόστρωτους δρόμους. Δοκιμάζει το τοπικό ποτό «canchanchara» και μαθαίνει πως είναι να ζει κανείς σε μια πόλη που έχει χαρακτηριστεί μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO. Συναντά, επίσης, Αμερικανούς τουρίστες που εξομολογούνται πως έρχονται στην Κούβα πριν το πρόσωπο της χώρας αλλάξει ριζικά. 

Αν και ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε τον Ιούνιο πως κλείνει τις «στρόφιγγες» του εύκολου τουρισμού από την Αμερική, η κυβέρνηση του Ραούλ Κάστρο δηλώνει έτοιμη να κερδίσει το στοίχημα της αύξησης των επισκεπτών, ενώ όσοι ασχολούνται με τον κλάδο στο νησί της Καραϊβικής, δεν παύουν να βλέπουν μπροστά τους ένα νέο κόσμο γεμάτο ευκαιρίες. «Εγώ πιστεύω ότι το μέλλον θα είναι ευοίωνο. Αν συνεχίσουμε να έχουμε τόσους τουρίστες, οι επιχειρήσεις θα αναπτυχθούν και θα κερδίζουν», δηλώνει η  Γιαΐμα Άβιλα-Νοβόα που άνοιξε πριν από μερικούς μήνες το δικό της εστιατόριο στην Αβάνα και αποτελεί μέρος του νέου φαινόμενου των “cuentapropistas”, των ιδιωτών επιχειρηματιών της Κούβας.

«Έχουμε συνειδητοποιήσει ότι ζούμε σε μια ιστορική στιγμή για την Κούβα, όπου η κοινωνία μεταμορφώνεται. Για μένα το μέλλον της οικονομίας βρίσκεται σε ό,τι μπορούμε ο καθένας ως άτομο να κάνουμε για την κοινωνία», λέει ο Γκιλμπέρτο “Παπίτο” Βαγιαντάρες, ένας από τους λίγους τυχερούς Κουβανούς επιχειρηματίες που συνάντησαν τον πρόεδρο Ομπάμα το 2015.

Ο φακός της εκπομπής μας μεταφέρει και στην ταράτσα μιας μονοκατοικίας της Αβάνας, όπου κάθε απόγευμα δεκάδες παιδιά και έφηβοι χορεύουν mambo, salsa αλλά και RnB και hip-hop. Η Γιούλι Ροντρίγκεζ είναι η δασκάλα χορού στο σπίτι της οποίας γίνονται τα μαθήματα του “Paso a Paso μπορεί να είχαν χαθεί», εξηγεί στον Σταύρο Σαμουηλίδη. «Εδώ στην Κούβα, άνθρωποι με πολύ λίγα έχουν μάθει να κάνουν πολλά», συμπληρώνει.  

Στο ντοκιμαντέρ μιλά και ο γνωστός Κουβανός ράπερ X-Alfonso, ο οποίος ίδρυσε το Fabrica de Arte Cubana: έναν πολυχώρο θεάτρου, μουσικής και κινηματογράφου που στέκεται επάξια απέναντι στις πιο φημισμένες γκαλερί της Νέας Υόρκης, ενώ τη νύχτα μεταμορφώνεται σε μία από τις πιο δημοφιλείς μουσικές και χορευτικές σκηνές της Αβάν. 

Στο δεύτερο ντοκιμαντέρ του «Ταξιδεύοντας Αλλιώς» στην Κούβα, που θα προβληθεί στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ την Κυριακή 17 Σεπτεμβρίου στις 18.45, ο  Σταύρος Σαμουηλίδης επισκέπτεται την πόλη του Σαντιάγκο, σε μια προσπάθεια να καταγράψει τί σημαίνει για τον λαό της Κούβας η απώλεια του Κομαντάντε, αλλά και πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα από το βράδυ της 25ης Νοεμβρίου 2016, όταν ο πρόεδρος της Κούβας Ραούλ Κάστρο, ανακοίνωσε στην τηλεόραση την είδηση του θανάτου του αδερφού του.«Από τον θάνατό του μέχρι σήμερα έχουν έρθει περισσότεροι από 200.000 άνθρωποι να επισκεφτούν τον τάφο του», δηλώνει ο ιστορικός Χοσέ Λόπες στο κοιμητήριο της Σάντα Ιφιγένια, όπου φυλάσσεται υπό αυστηρή περιφρούρηση η τέφρα του πρώην ηγέτη της κουβανικής Επανάστασης.

Στην Αβάνα συναντά τον Γκιλμπέρτο Γκαρσία-Αλόνσο, φίλο των Φιντέλ και Ραούλ Κάστρο, που από το 1953 βρέθηκε να αγωνίζεται στο πλευρό τους. «Έχω μια εικόνα πιο ανθρώπινη για εκείνους. Ήταν πρόσωπα κανονικά, το ίδιο όπως εγώ, δεν ήταν άνθρωποι διαφορετικοί, δεν ήταν θεοί». Η δυσκολία της προσβασιμότητας στο διαδίκτυο, καθώς και ο διαρκής οικονομικός αποκλεισμός από τις ΗΠΑ θέτουν σημαντικά εμπόδια και στην ανάπτυξη των τεχνολογικών startups της Κούβας. Ο Ιντέλμις Μάτος-Νόα, ιδρυτής εταιρείας ανάπτυξης λογισμικού, μιλά για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ομάδα του: «Το αμερικανικό εμπάργκο μας επηρεάζει πολύ, δεν έχουμε πρόσβαση στις πλατφόρμες δημοσίευσης mobile εφαρμογών. Ο Κουβανός προγραμματιστής πρέπει να δουλεύει διαρκώς με μεθόδους αποφυγής εντοπισμού, ειδάλλως δεν μπορεί να κάνει τίποτα».

Στο τρίτο και τελευταίο ντοκιμαντέρ του «Ταξιδεύοντας Αλλιώς» στην Κούβα, που θα προβληθεί στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου στις 18.45, ο Σταύρος Σαμουηλίδης εξερευνά ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα «παράδοξα»  της παγκόσμιας ιστορίας: την Κούβα που αλλάζει με γρήγορους ρυθμούς, αλλά ταυτόχρονα μοιάζει «παγωμένη» στη δεκαετία του ’50, την «χρυσή» εποχή πριν την κουβανική επανάσταση, όταν η χώρα είχε μετατραπεί σε θέρετρο για τους πλούσιους Αμερικανούς που επισκέπτονταν τακτικά τα μπαρ και τα καζίνο της.  

Ο φακός της εκπομπής ακολουθεί τη νυχτερινή διαδρομή των τουριστών στο ιστορικό club Tropicana και καταγράφει το μοναδικό υπερθέαμα χορού και μουσικής που από τη δεκαετία του 1930 προσφέρουν οι εντυπωσιακές Κουβανές χορεύτριες, ενώ ο μπάρμαν Άμπελ Βιέρα μας ετοιμάζει το πιο φημισμένο κοκτέιλ daiquiri στον κόσμο στη θρυλική μπάρα του Floridita. Στο μπαρ όπου σύχναζε τη δεκαετία του ’50 ο Αμερικανός συγγραφέας Έρνεστ Χέμινγουεϊ, οι τουρίστες εισέρχονται σήμερα κατά δεκάδες, ενώ στη γύρω περιοχή έχουν ξεπηδήσει τα τελευταία χρόνια νέα ξενοδοχεία και ιδιόκτητα εστιατόρια.  

Η Ελληνίδα ξεναγός Μυρσίνη Σταματοπούλου, η οποία ζει κι έχει μεγαλώσει στην Κούβα, ξεναγεί τη δημοσιογραφική ομάδα στο ιστορικό κέντρο της Αβάνας και συζητά για τις αλλαγές που συντελούνται στην κοινωνία λόγω της εκτόξευσης του τουρισμού. «Η αλήθεια είναι ότι ο κόσμος θέλει να είναι περισσότερο στη μόδα, να έχει πράγματα. Αυτό είναι φυσιολογικό, ειδικά στη νεολαία. Όλα, όμως, γίνονται σιγά σιγά», μας λέει.  

Ο πολλαπλασιασμός του αριθμού των επισκεπτών τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει στην κατακόρυφη αύξηση της ζήτησης παλαιών αμερικανικών αυτοκινήτων. Στα προάστια της Αβάνας βρίσκει κανείς πολλά μικρά υπαίθρια συνεργεία, όπου μηχανικοί όπως ο Βισέντε Ραμίρεζ-Γκουζμάν επιστρατεύουν τη φαντασία τους για να «κρατήσουν ζωντανές» τις Σεβρολέτ και τις Κάντιλακ του ’50.  

Η τουριστική ανάπτυξη, όμως, δεν ισοδυναμεί με βελτίωση της καθημερινότητας για όλους τους Κουβανούς. «Συνηθίζω να λέω στους πελάτες μου, “όταν έρχεστε στην Κούβα, βλέπετε μόνο το όμορφο πρόσωπο της Κούβας. Πρέπει να πάτε underground”. Για παράδειγμα στο σπίτι μου, στη γειτονιά μου, η ζωή είναι πιο δύσκολη», λέει στον Σταύρο Σαμουηλίδη ο Λουίς Μάτος καθώς πραγματοποιούν βόλτα στο κέντρο της πόλης με ένα αμάξι του 1954. Αν και έχει σπουδάσει ηλεκτρολόγος μηχανικός, ο 24χρονος εργάζεται ως οδηγός ταξί προκειμένου να εξασφαλίζει τα προς το ζην για την οικογένειά του.  

Το απόγευμα στη διάσημη παραλία της Μαλεκόν συναντουν τον Λιονέλ, ο οποίος ψαρεύει και πουλά ό,τι καταφέρνει να πιάσει. «Η ζωή στην Κούβα είναι υπερβολικά ακριβή για κάποιον που κερδίζει 250 κουβανικά πέσος, που αντιστοιχούν σε δέκα δολάρια

Τι θα συμβεί λοιπόν στην Κούβα μετά το 2018, όταν ο Ραούλ Κάστρο αποχωρήσει, όπως έχει ήδη ανακοινώσει, από την προεδρία της χώρας;

«Η Κούβα σήμερα είναι μία χώρα ανάμεσα σε δυο κόσμους», τονίζει ο επικεφαλής του Γαλλικού Πρακτορείου στην Αβάνα, Αλεξάντερ Γκρομπουά. «Σε οικονομικό επίπεδο η χώρα βρίσκεται πραγματικά ανάμεσα σε δυο κόσμους, σε κυβερνητικό επίπεδο επίσης. Περιμένουμε να δούμε τί θα συμβεί»…

• Κούβα
• Ραούλ Κάστρο
• ΣΚΑΪ