Μαριούπολη, πόλη ελληνική: Εικόνες γεμάτες ζωή από μια πόλη-φάντασμα

Για την Ουκρανία, ή πιο σωστά, για την Ελλάδα μέσα στην Ουκρανία, το Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων συνομιλεί με έναν άνθρωπο που, παρότι δεν έζησε ποτέ στον τόπο αυτό, είναι κομμάτι του, είναι οι ρίζες του. Ο Πολύδωρος Ζέκκος, αρχιτέκτων – χωροτάκτης με κατασκευαστικά έργα σε… τέσσερις ηπείρους (δεν εντόπισα να έχει κάνει κάτι στην Ωκεανία), έχει αφήσει το δικό του «αποτύπωμα» σε Μαριούπολη, Οδησσό, Κριμαία, Χερσώνα, Ζιτομίρ, Κίεβο κ.α.

Είναι από τους πολύ τυχερούς ανθρώπους που γνωρίζουν επακριβώς το γενεαλογικό τους δέντρο: εννιά γενιές στο εξωτερικό, με καταγωγή από τη Χίο και την Κεφαλλονιά, ο 77χρονος σήμερα – ενεργός επαγγελματίας και άνθρωπος ωστόσο – Π. Ζέκκος γεννήθηκε στην Αιθιοπία. Μετά την ολοκληρωτική καταστροφή της Χίου από τους Τούρκους, η οικογένειά του – όσοι επέζησαν δηλαδή – βρίσκει καταφύγιο στην Οδησσό, δεν θα έμενε για πολύ εκεί όμως. Ο προπάππους του, έχοντας νωπές τις εικόνες της σφαγής της Χίου, δίνει εντολή στα παιδιά του: «δεν θα είμαστε όλοι σε έναν τόπο» – κι έτσι χωρίζονται σε Αγία Πετρούπολη, Βάρνα και Κρασνοντάρ.

Η Οδησσός φαίνεται όμως πως ήταν πάντα ένα σημείο εκκίνησης, κάτι σαν όνειρο ζωής για εκείνον. Κι έτσι αποφασίζει και το 1994 πηγαίνει εκεί, αναζητώντας τις ρίζες του. Ταξίδι που συνέπεσε με τα 200 χρόνια από την ίδρυση της ιστορικής πόλης. Ένα χρόνο μετά, ως συνεργάτης του Πρόδρομου Εμφιετζόγλου, είναι παρών στην αγορά, από τη «Μηχανική», ενός εμβληματικού χώρου που ήταν γνωστός ως «πλατεία των Ελλήνων» (τα συμβόλαια θα υπογραφούν την 25η Μαρτίου 1995).

Τον ίδιο χρόνο (1995) κάνει και το πρώτο του ταξίδι στη Μαριούπολη, την πόλη της Μαρίας, της Θεοτόκου δηλαδή, την πόλη των Ελλήνων. Ο Π. Ζέκκος μας μιλά για το Σύμβολο της πόλης της Μαριούπολης: ένας θυρεός χωρισμένος στη μέση με μια οριζόντια γραμμή, στο πάνω μέρος ένας λευκός σταυρός σε γαλάζιο φόντο και στο κάτω μέρος η λευκή ημισέληνος σε μαύρο φόντο…

Όμως, εκεί ο ελληνισμός, εκτός από το ένδοξο παρελθόν, έχει και παρόν, περισσότεροι από 110.000 συμπατριώτες μας ζούσαν τότε στην ευρύτερη περιοχή, με σχολεία, Τμήμα Ελληνικής Γλώσσας στο Πανεπιστήμιο της πόλης -έλειπε όμως ένα πολιτιστικό κέντρο, που θα γινόταν το σημείο αναφοράς. Την 28η Οκτωβρίου 1995, μπαίνει ο θεμέλιος λίθος, στη «Μαιώτιδα», όπως ονομάστηκε το «ελληνικό πολιτιστικό κέντρο» από το αρχαίο όνομα της Αζοφικής Θάλασσας. Το έργο που αποτέλεσε δωρεά της «Μηχανικής», η «Μαιώτιδα», που για 27 χρόνια στέγασε τις χαρές, τις γιορτές, τις συναντήσεις, τον πόθο για εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, δεν υπάρχει σήμερα πια, βομβαρδίστηκε κι αυτή…

Τα επίσημα εγκαίνια του κέντρου είχαν γίνει αρκετά αργότερα πάντως, το 2008, και με τη συμπλήρωση 230 χρόνων από την ίδρυση της πόλης, από τον τότε Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια και ήταν, κατά δήλωσή του, «μια μέρα μεγάλων συγκινήσεων, αλλά και μεγάλων μηνυμάτων για τον ελληνισμό». Ενώ υπογράμμιζε συγχρόνως πως «εδώ, μαζί σας, ένιωσα τι δύναμη έχει ο ελληνισμός. Τώρα, μπορώ να εξηγήσω πώς περάσαμε τόσες δυσκολίες, αλλά δεν σκύψαμε το κεφάλι. Περάσαμε ποτάμια, θάλασσες, φουρτούνες και σταθήκαμε όρθιοι. Και κρατήσαμε τη γλώσσα μας, την πίστη μας. Και δημιουργήσαμε και συνεχίζουμε να δημιουργούμε. Και επιβάλλαμε σε φίλους και εχθρούς το σεβασμό».

Μήνυμα που διατηρεί την επικαιρότητά του, ασφαλώς, εν μέσω της σημερινής τραγωδίας. Με συγκίνηση ο Π. Ζέκκος μας δείχνει ένα μήνυμα στο κινητό του: 1η Μαρτίου, 11.28 το βράδυ. Αποστολέας: Αλεξάνδρα Προτσένκο, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συλλόγων Ουκρανίας. «Συγγνώμη, δεν μπορώ να απαντήσω. Οδεύουμε στο υπόγειο. Σήμερα “σιδερώνουν” τη Μαριούπολη». Τέσσερις λέξεις είναι αρκετές για να περιγράψουν την κατάσταση των κατοίκων, τα συναισθήματά τους. «Σήμερα “σιδερώνουν” τη Μαριούπολη».

Για το συνομιλητή μας ο βασανισμένος αυτός τόπος δεν είναι παρελθόν μόνο, είναι και παρόν και μέλλον. Για το λόγο αυτό έχει αναλάβει να φιλοξενήσει εννέα οικογένειες Ουκρανών, αλλά γι’ αυτά δεν θέλει να μιλήσει…

• Μαριούπολη
• Οδησσός
• Ουκρανία
• Πόλεμος στην Ουκρανία
• Πολύδωρος Ζέκκος