Ανάλυση: Από τη μυθολογία στην πραγματικότητα – Η κόπωση ενός ζαλισμένου λαού

Τις τελευταίες ημέρες πριν από τη διεξαγωγή του συμβουλευτικού δημοψηφίσματος στην πΓΔΜ, δύο ήταν οι προβλέψεις που ακούγονταν πολύ έντονα. Η πρώτη αφορούσε τη συντριπτική νίκη του «ΝΑΙ» με ποσοστά από 85% έως 90% (πάνω από 91% με βάση το τελικό αποτέλεσμα) και η δεύτερη πως η συμμετοχή δεν θα ξεπεράσει το 40% (έκλεισε περίπου στο 36,7%). Ο βασικός λόγος για τις παραπάνω -εξαιρετικά εύστοχες όπως αποδείχτηκε εκ του αποτελέσματος- εκτιμήσεις, σχετίζονταν με την αλλαγή στάσης εκ μέρους της εθνικιστικής αντιπολίτευσης του VMRO-DPMNE. Ως απόρροια των ισχυρών πιέσεων εκ μέρους των ΗΠΑ και της ΕΕ, η αντιπολίτευση επέλεξε μια στάση με στοιχεία εποικοδομητικής ασάφειας πολλαπλών αναγνώσεων. Ειδικότερα, παρά τις επίσημες δηλώσεις εκ μέρους της ηγεσίας της περί ψήφου κατά συνείδηση, υπογείως καλούσε το εκλογικό σώμα σε αποχή από το δημοψήφισμα.

Λαμβάνοντας υπόψη πως οι εκλογικοί κατάλογοι έχουν καταρτιστεί με βάση τα στοιχεία της πληθυσμιακής απογραφής του 2002 και δεν λαμβάνονται υπόψη οι 350-400.000 που έχουν μεταναστεύσει, είναι σαφές πως ο στόχος του 50%+ συμμετοχής (δηλαδή τουλάχιστον 900.000 πολιτών) πολύ δύσκολα θα μπορούσε να επιτευχθεί. Η αναδίπλωση μέσω αναφορών κυβερνητικών παραγόντων πως στις κρίσιμες βουλευτικές εκλογές του 2016 ψηφίσανε 1,2 εκ. πολίτες, προετοιμάζανε το έδαφος για προσδοκίες περί συμμετοχής που δεν θα ξεπερνούσε τις 650-700.000 στο σημερινό δημοψήφισμα (ο τελικός αριθμός είναι περίπου 650.000).

Προχωρώντας σε μία αποτίμηση που αφορά περισσότερο τους ανθρώπους και λιγότερο τους αριθμούς, ας μη λησμονούμε πως πολλοί εκ των γειτόνων μας βίωσαν μια κατάσταση πλήρους σύγχυσης.  Σωστά ανέφερε ο Υπουργός Εξωτερικών Νίκολα Ντιμιτρόφ πως «θυσιάζουμε τη μυθολογία για την πραγματικότητα». Για τον μέσο πολίτη, αυτή η προσγείωση στην πραγματικότητα έγινε πολύ γρήγορα και πολύ απότομα σε σχέση με το τι είχε προηγηθεί επί κυβερνήσεων Γκρουέφσκι. Με έμφαση στην πολιτική εξαρχαϊσμού η οποία αποτέλεσε σχεδόν επίσημη κυβερνητική πολιτική μετά τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι (2008).

Η ταχύτατη επιστροφή από την αρχαία Μακεδονία στο σλαβισμό, από κοινού με τις αλλαγές που προβλέπει η Συμφωνία των Πρεσπών (νέο όνομα για όλες τις χρήσεις, συνταγματική αναθεώρηση κ.α.) δεν ήταν εύκολο να «χωνευτούν» για ένα σημαντικό κομμάτι του λαού της πΓΔΜ. Δεν είναι τυχαίο πως η κυβέρνηση Ζάεφ πάλεψε μέχρι τέλους να μην αποδεχθεί το περίφημο erga omnes («έναντι όλων») και να μην πιει το πικρό ποτήρι αλλαγής της συνταγματικής ονομασίας της χώρας. Ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών Τάκι Φίτι είχε αναφέρει χαρακτηριστικά πως «όλοι εμείς χρειάστηκε να καταπιούμε ένα πικρό χάπι». Με βάση τη συμμετοχή στο δημοψήφισμα, αποτυπώνεται πως ήταν πολλοί οι μουδιασμένοι πολίτες που δεν μπόρεσαν εν τέλει να το καταπιούν. Παρά το γεγονός πως η κυβέρνηση επέλεξε τον πλέον ωφέλιμο τρόπο για να διατυπώσει το ερώτημα το οποίο και ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την ευρωπαϊκή (ΕΕ) και ευρωατλαντική (ΝΑΤΟ) πορεία της χώρας. Κακά τα ψέμματα -με όρους ταυτοτήτων- το να σβήνει το αστέρι του Μέγα Αλέξανδρου δεν εξισορροπείται από τα δώδεκα θαμπά και μακρινά της ΕΕ. Τέλος, να προσθέσουμε και μια μερίδα των Αλβανών της χώρας οι οποίοι αρνήθηκαν να συμμετέχουν στο κάλεσμα της πολιτικής τους ηγεσίας κι επίσης απείχαν. Είναι εκείνοι που συνεχίζουν να επιθυμούν την αστάθεια και την αποσταθεροποίηση της πΓΔΜ (βλ. Μεγάλη Αλβανία). Με άλλα λόγια, η πΓΔΜ εξακολουθεί να παραμένει ευάλωτη.

Ως προς την επόμενη ημέρα, η προσοχή θα μεταφερθεί στο κοινοβούλιο της χώρας και αυτό που αναμένεται είναι να ξεκινήσει άμεσα η διαδικασία των συνταγματικών τροποποιήσεων. Η πίεση προς την ηγεσία και τους βουλευτές του VMRO-DPMNE θα ενταθεί και κανείς δεν θα πρέπει να αποκλείει συμφωνίες πάνω αλλά και κάτω από το τραπέζι προκειμένου να εξασφαλιστεί η πλειοψηφία των 2/3 και ο μαγικός αριθμός των 80 βουλευτών. Η γεωπολιτική διάσταση του ζητήματος που εντάσσεται σε μια συνολική στρατηγική για τη σταθεροποίηση των Δυτικών Βαλκανίων και την ανάσχεση της ρωσικής επιρροής, θα διατηρήσει ισχυρή και τη δέσμευση του Δύσης. Προκειμένου να τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα της Συμφωνίας των Πρεσπών (η πΓΔΜ να ολοκληρώσει in toto τις συνταγματικές τροποποιήσεις έως το τέλος του 2018). Σε περίπτωση που αποτύχει η παραπάνω διαδικασία και δεν επιτευχθεί ρήγμα στην κοινοβουλευτική ομάδα του VMRO-DPMNE, το τελευταίο χαρτί του Πρωθυπουργού Ζόραν Ζάεφ για να επιτύχει την αναθεώρηση του Συντάγματος είναι να προκηρύξει πρόωρες εκλογές με αφόρητα διλήμματα για το μέλλον της χώρας. Ας μη βιαζόμαστε…

Ο κ. Σωτήρης Σέρμπος είναι Επίκουρος Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.

• ΠΓΔΜ
• Σκόπια
• Συμφωνία Πρεσπών