Η Ήρα Κατσούδα μιλά στο Newpost: «Eχω έρθει αντιμέτωπη αρκετές φορές με τον σεξισμό»

Η Ήρα Κατσούδα είναι καλή. Όχι για γυναίκα (για να κάνουμε και μια έμμεση αναφορά στον τίτλο της stand up παράστασής της) -γενικά.

Η ταλαντούχα stand up κωμικός μίλησε στο Newpost και στον Γιώργο Πολυμενέα για την παράστασή της που ανεβαίνει κάθε Πέμπτη στο Θέατρο Αλκμήνη και πάει σφαίρα, για τα έμφυλα στερεότυπα και πώς μπορούν να αποδομηθούν μέσα από την κωμική γραφή, για το διαχωρισμό εμβολιασμένων-ανεμβολίαστων και τις προεκτάσεις της στον πολιτισμό, αλλά και πώς η παλιακή ελληνική τηλεόραση φουσκώνει κενούς ανθρώπους και με κοινωνικό θράσος.

H παράστασή σας «Για γυναίκα καλή είναι», ουσιαστικά αποτελεί μια αναφορά στην άβολη και άνιση θέση στην οποία βρίσκονται διαχρονικά οι γυναίκες. Είναι αυτή η θέση που θα πρέπει να αποδεικνύουν, συνήθως απέναντι σε άντρες, δύο και τρεις φορές πόσο καλές και ικανές είναι και που θα πρέπει ανταποκρίνονται στις προσδοκίες και στα μέτρα που θέτουν άλλοι για εκείνες. Εσείς το έχετε νιώσει, είτε στην επαγγελματική είτε στην προσωπική σας ζωή;

Ανήκω σε μια γενιά όπου στο μεγάλωμά μας το έμφυλο ζήτημα δεν απασχολούσε και πολύ επιδραστικά την κοινωνία. Εννοώ εκεί στα ‘90s ναι μεν ήμασταν σε καλύτερη μοίρα όσον αφορά στον σεξισμό σε σχέση με το ’50, αλλά και πάλι δεν έλεγες ότι φυσούσε κιόλας δροσερός αέρας ισότητας. Τα στερεότυπα ήταν πολύ βαθιά χαραγμένα. Από σχολικές εκφράσεις τύπου «Αγόρια ιππότες, κορίτσια μαύρες κότες» μέχρι τα εργασιακά όπου η σεξιστικές καφρίλες έδιναν και έπαιρναν. Τότε δεν ήταν σεξισμός, ήταν απλά μια Τρίτη. Σε αυτό λοιπόν το κοινωνικό περιβάλλον, ειδικά για έναν άνθρωπο που είναι ακόμα στην εφηβεία / μεταεφηβεία, ήταν εύκολο να παρασυρθεί και να μπει σε μια διαδικασία «απόδειξης» ικανοτήτων. Θυμάμαι δηλαδή (πλέον με ντροπή) σε συζητήσεις με αγόρια φίλους μου ή με συμμαθητές μου, να κολακεύομαι όταν μου έλεγαν «εσύ όμως δεν είσαι σαν τις άλλες». Τώρα μου σηκώνεται η τρίχα. Στα 16 όμως δεν πολυκαταλαβαίνεις τι ακριβώς σημαίνει το περιεχομένου της φράσης. Απλώς παίρνεις μια αποδοχή που έτσι και αλλιώς αποζητάς σε αυτές τις ηλικίες. Οπότε ναι, δυστυχώς έχω περάσει και εγώ από αυτό το τριπάκι. Στην ενήλικη ζωή μου όμως δεν το έκανα. Έχουμε όλοι 2 πόδια και αναπνέουμε. Θέλω να πω, αν είναι θα προσπαθήσω να ανταποκριθώ σε προσδοκίες και μέτρα άξιων ανθρώπων που θαυμάζω ανεξαρτήτου φύλου ή προτιμήσων.

Ενώ ο μονόλογος είναι γραμμένος από το 2019 στην Αθήνα δεν τον έχουμε παρακολουθήσει συστηματικά λόγω της πανδημίας του COVID-19. Το έχετε καθόλου άγχος ότι κάτι θα συμβεί και θα αναγκαστείτε να διακόψετε τις παραστάσεις ξανά;

Καλά, αυτό πλέον είναι το απόλυτο trademark της παράστασης. Η συγκεκριμένη έχει ακυρωθεί λόγω COVID-19 και μέτρων σχεδόν περισσότερες φορές από ότι έχει παιχτεί. Μέχρι ώρας όλα βαίνουν ομαλά, αλλά αλήθεια λέω μου έχει μείνει ψυχολογικό και ΚΑΘΕ Πέμπτη με το που πάω στο θέατρο ακόμα δεν το πιστεύω. Σκέφτομαι ότι κάτι θα γίνει και θα πρέπει να ακυρώσουμε. Οπότε με το που μπουν όλοι μέσα λέω να κλειδώνουν καλού κακού! Πλάκα κάνω. Μάλλον.

Αλήθεια, οι θεατές έχουμε συνηθίσει όπως φαίνεται να φοράμε τις μάσκες στα θέατρα. Για εσάς που βρίσκεστε στη σκηνή πώς είναι αυτό το θέαμα;

Ομοιόμορφο θα έλεγε κανείς. Είναι περίεργο θέαμα είναι η αλήθεια αλλά και απαραίτητο. Θέλω να πω αν αυτό είναι το «τίμημα» για να συνεχίζει ο πολιτισμός, προσωπικά είναι κάτι που μπορώ να πληρώσω. Και σαν θεατής όταν πηγαίνω και βλέπω άλλες παραστάσεις αλλά και ως καλλιτέχνης επί σκηνής βλέποντας στο κοινό μόνο ματάκια και μάσκες.

Εσείς μάλιστα που είστε stand up κωμικός πώς επηρεάζεστε από το γεγονός ότι δεν μπορείτε να δείτε καθαρά τις αντιδράσεις των θεατών λόγω της μάσκας;

 Στο Stand up το βασικό και άμεσο feedback του κοινού είναι το γέλιο. Από την άλλη όμως, δεν γελάμε όλοι με τον ίδιο τρόπο. Υπάρχουν άνθρωποι που γελάνε με ήχο, τρανταχτά, οπότε σε αυτή την περίπτωση η μάσκα δεν εμποδίζει στο να ακουστεί το γέλιο στην αίθουσα και να δημιουργηθεί κλίμα. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις ανθρώπων που γελάνε χωρίς να κάνουν ήχο. Παλιά αυτούς τους έβλεπες να περνάνε καλά και να γελάνε και ας μην κακαρίζανε. Τώρα κρύβοντας το στόμα με την μάσκα, είναι πιο δύσκολο να το αντιληφθείς. Αλλά και πάλι έχει την πλάκα του γιατί βλέπεις για παράδειγμα κάποιον χωρίς να βγάζει ήχο να κάνει μπρος πίσω από το γέλιο.

Ο αποκλεισμός των ανεμβολίαστων συμπολιτών μας από τους κλειστούς χώρους τέχνης σας έχει απασχολήσει, έστω και στην ηθική του διάσταση;

Φυσικά και με έχει απασχολήσει. Βιώνουμε μια κατάσταση ακραίας πόλωσης, όπου μας την έχει δημιουργήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό η ίδια η πολιτεία. Είμαι φουλ εμβολιασμένη και προσωπικά βρίσκω την υποκειμενοποίηση ενός ιατρικού ζητήματος όπως ενός εμβολίου, πέρα από την σφαίρα της λογικής. Παρόλα αυτά, δεν συμφωνώ καθόλου με την τιμωρητική διάθεση που έχουν τα μέτρα εν γένει, πόσο μάλλον στην τέχνη που είναι αναγκαία για τον άνθρωπο και την ψυχική ισορροπία του. Αλλά δυστυχώς για άλλη μια φορά αποδεικνύεται ότι την τέχνη δεν την θεωρούν αναγκαία.

Θα παίρνατε ποτέ μια απόφαση αντίστοιχη με εκείνη του Άρη Σερβετάλη που αποχώρησε από την παράσταση στην οποία πρωταγωνιστούσε εξαιτίας του παραπάνω διαχωρισμού;

Όχι. Γιατί πέρα από τα προφανή συναδελφικά θέματα, δεν θα μπορούσα εξαιτίας ενός τιμωρητικού μέτρου που αποκλείει κάποιους συνανθρώπους μας, να γίνω εγώ ο τιμωρός και να «τιμωρήσω» με την σειρά μου και τους υπόλοιπους. Δεν εννοώ ότι είμαι τόσο σημαντική που αν σταματήσω να παίζω θα πάθει κάτι η κοινωνία. Σε καμία περίπτωση. Απλά το παίρνω φιλοσοφικά σαν θέση.

Αν και υπάρχουν δεκάδες άνδρες stand up κωμικοί, οι γυναίκες είστε μετρημένες στα δάχτυλα των χεριών. Αυτή η διαφορά είναι συμπτωματική ή είναι πιο δύσκολο για μια γυναίκα να κάνει stand up;

Αρχικά πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας ότι η σκηνή στην Ελλάδα είναι σχετικά νεοσύστατη. Οπότε έχει ακόμα μέχρι να σταθεροποιηθεί αναλογικά και το θετικό είναι ότι όλο και περισσότερες γυναίκες μπαίνουν στον χώρο.

Από την άλλη, παγκοσμίως είμαστε αριθμητικά λιγότερες από τους άνδρες στο stand up. Νομίζω ότι αυτό οφείλεται σε δύο λόγους. Ο πρώτος είναι επειδή το χιούμορ στερεοτυπικά εθεωρείτο (και αυτό) ανδρικό προνόμιο. Το οποίο δεν είναι μόνο μπούρδα, είναι και χάσμα λογικής. Το χιούμορ ούτε φύλο έχει, ούτε εθνότητα. Είναι τρόπος σκέψης, οπότε είτε έχεις χιούμορ είτε δεν έχεις. Ευτυχώς βέβαια αυτό το στερεότυπο έχει κάπως αρχίσει να αλλάζει. Και φυσικά, πρέπει να συνυπολογίζουμε ότι ακόμα και τώρα που μιλάμε, το 2021, είναι πιο δύσκολο επαγγελματικά για μια γυναίκα να ανελιχθεί σε οποιαδήποτε δουλειά έναντι ενός άντρα. Όχι λόγω προσόντων αλλά λόγω κοινωνικών αγκυλώσεων που ακόμα καλά κρατούν.

Έχτε αντιμετωπίσει σεξισμό/μισογυνισμό από συναδέλφους σας;

Δυστυχώς ναι. Το έχω ξαναπεί, η πλειοψηφία των συναδέλφων είναι υπέροχοι άνθρωποι που τιμούν την ισότητα τόσο με λόγια όσο και με πράξεις. Αλλά, υπάρχουν και οι εξαιρέσεις στον κανόνα. Έχω ακούσει συνάδελφο να λέει ότι δεν έχει δει ποτέ καμία γυναίκα στον κόσμο να είναι αστεία ή ότι η μόνη δουλειά που έχει μια γυναίκα στην σκηνή είναι σε στύλο και να λέει «Να κεράσω ποτάκι». Αλλά και σε προσωπικό επίπεδο δυστυχώς έχω έρθει και στο παρελθόν αλλά και τώρα αντιμέτωπη αρκετές φορές με τον σεξισμό. Και κάθε φορά με θλίβει.

Η πολιτική ορθότητα έχει δυσκολέψει ή έχει διευκολύνει τη διαδικασία συγγραφής κειμένων; Έχετε αυτολογοκριθεί και αν ναι, ποιος ήταν ο λόγος που το κάνατε;

Προσωπικά δεν με έχει δυσκολέψει. Ίσα ίσα που μερικές φορές σε βάζει στην διαδικασία να σκεφτείς εναλλακτικά και να πεις αυτό που θέλεις με άλλες λέξεις. Αλλά σε όλο αυτό το θέμα με την πολιτική ορθότητα σημασία έχει ένα πράγμα για μένα. Να μην κολλάμε ΜΟΝΟ στις λέξεις. Τα νοήματα και τα πιστεύω είναι αυτά που καθορίζουν εν τέλει το κοινωνικό τοπίο. Θέλω να πω, έχω συναντήσει ανθρώπους που είναι λεκτικά «σωστοί» αλλά στην βάση τους κάφροι με την κακοπροαίρετη έννοια. Τι να το κάνω τότε αν μιλάς πολιτικά ορθά αλλά δεν σκέφτεσαι και έτσι; Το θέμα είναι να μην προσβάλεις κοινωνικές ομάδες, ειδικά αυτές που έτσι και αλλιώς βάλλονται, ούτε με λόγια αλλά ούτε με πράξεις. Πάντως, όχι δεν έχω αυτολογοκριθεί εξαιτίας της πολιτικής ορθότητας. Έχω αυτολογοκριθεί όμως πολλές φορές επειδή το αστείο που σκέφτηκα είναι απλά βλακεία. Για κάθε κοινωνική ομάδα!

Παράλληλα με το stand up, έχετε ξεκινήσει και ένα Podcast στο Provocateur, το ΜΠΡΑΗΤ ΣΑΗΝΤ, το οποίο παρουσιάζετε μαζί με τη Δήμητρα Νικητέα. Μιλήστε μας λίγο για αυτό και για όσα να περιμένουμε από τη δεύτερη σεζόν;

Το αγαπημένο μου θέμα! Λοιπόν το ΜΠΡΑΗΤ ΣΑΗΝΤ είναι από τα project που το γουστάρουμε πάρα πολύ και που είμαι πολύ περήφανη για αυτό. Είναι ένα Podcast που συνδυάζει κωμωδία και αναπηρία ξεκίνησε πέρυσι και βγαίνει εβδομαδιαία στο Provocateur (αναμένεται ο δεύτερος κύκλος!). Πως γίνεται αυτό τώρα. Με την Δήμητρα έχουμε και οι δυο αδέρφια με χρόνιες παθήσεις και πάντα μας ξένιζε η κοινωνική αντιμετώπιση που είχαν. Είτε τους απέφευγαν είτε τους παραφέρονταν καλά. Σπάνια χαίρονταν μιας ισότιμης αντιμετώπισης από τον κοινωνικό περίγυρο. Οπότε αποφασίσαμε να κάνουμε το ΜΠΡΑΗΤ ΣΑΗΝΤ ένα podcast που κάθε φορά έχει έναν καλεσμένο με κάποια χρόνια πάθηση και συζητάμε μαζί του πολύ ανοιχτά, με χιούμορ γιατί μαντέψτε! Η αναπηρία δεν σου στερεί σε καμία περίπτωση το χιούμορ, βλέπουμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο εκάστοτε καλεσμένος γενικά και στην Ελλάδα ειδικότερα ή τα fail που έχει ζήσει εξαιτίας της πάθησης του. Ακούγοντας το ΜΠΡΑΗΤ ΣΑΗΝΤ γελάς, μαθαίνεις και ελπίζουμε να φεύγουν οι κοινωνικές δυσκοιλιότητες που υπάρχουν πάνω σε αυτό το θέμα. Μάλιστα ο πρώτος κύκλος μετράει ήδη επιτυχίες όπως για παράδειγμα το επεισόδιο της Οριακής Διαταραχής, όπου ο πιο εξειδικευμένος γιατρός πάνω στην Οριακή το προτείνει να το ακούσουν οι ασθενείς όταν πρωτοδιαγνώσκονται με την διαταραχή, ή το επεισόδιο της Μισοφωνίας – μιας πάθησης μη αναγνωρισμένης ακόμα στην Ελλάδα, όπου μέσω του Podcast κατάφεραν να μαζευτούν αρκετοί μισοφωνιακοί και να αρχίσουν να διεκδικούν την επίσημη αναγνώριση της πάθησης τους και εδώ. Και τέλος, το ΜΠΑΡΗΤ ΣΑΗΝΤ πέρασε στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης στο κομμάτι «Podcasts”. Όσον αφορά στον δεύτερο κύκλο, είμαστε ήδη στην διαδικασία εγγραφών συνεχίζοντας πάντα με παθήσεις αλλά στόχος μας είναι να εντάξουμε και τις εξαρτήσεις στο project. Να το ακολουθείτε και θα τα μάθετε όλα.

Επίσης, συμπαρουσίαζετε και την εκπομπή «Το Δίκτυο» στην ΕΡΤ2. Πώς είναι αυτή η εμπειρία.

Το Δίκτυο είναι μια σειρά 12 ωριαίων ντοκιμαντέρ σχετικά με το διαδίκτυο. Κάθε επεισόδιο είναι αυτοτελές και πιάνει διάφορες πτυχές της κοινωνίας και του ιντερνετ. Ήταν η πρώτη μου δουλειά στην τηλεόραση και πρέπει να ομολογήσω ότι πέρασα πάρα πολύ ωραία. Είναι μια εξωτερική παραγωγή της Dot Mov, και αμέσως με όλη την ομάδα δέσαμε απίστευτα. Το συμπαρουσιάζουμε με τον Σπύρο Μαργαρίτη και πως να το πω τώρα, ανυπομονούσαμε να πάμε στο επόμενο γύρισμα, πράγμα σπάνιο για τηλεόραση. Δεν υπήρχαν εντάσεις, δεν υπήρχαν φωνές ή προσβολές υπήρχε μόνο ένας κοινός στόχος και μια απίστευτη ελευθερία για δημιουργική διαδικασία. (Και ευχαριστούμε τον σκηνοθέτη μας Ανδρέα Λουκάκο για αυτό). Είναι επίσης από τις δουλειές που είμαι τόσο χαρούμενη και περήφανη που είμαι μέλος της. Προβάλλεται στην ΕΡΤ2 κάθε Κυριακή στις 19.00. Δεν θα πω άλλα γιατί μετά είναι σαν να ευλογάμε τα γένια μας, οπότε δείτε το να κρίνετε μόνοι σας.

Νιώθετε ότι λείπει η φρεσκάδα (αν υπάρχει τελικά) του διαδικτύου από την τηλεόραση; Βρίσκεται εκεί η λύση για την ανανέωσή της;

100%. Η ελληνική τηλεόραση έχει καταλήξει ένας ξεπεσμένος, παλιακός θεσμός, όπου τα ίδια πρόσωπα ανακυκλώνονται κάθε χρόνο. Δημιουργεί ένα αρκετά φτηνό σε ποιότητα star system, πλαισιωμένο με ανθρώπους που σε καμία περίπτωση δεν θα έπρεπε να θεωρούνται πρότυπα. Σε αυτούς τους ανθρώπους δίνει απλόχερα το κοινωνικό θράσος να νομίζουν ότι είναι κάποι@ με ότι συνεπάγεται αυτό. Έχουμε και πρόσφατα γεγονότα που το αποδεικνύουν άλλωστε… Για παράδειγμα, είμαστε από τις λίγες χώρες που η τηλεόραση δεν αξιοποιεί τους κωμικούς, είτε σε late night shows είτε σε συγγραφή είτε σε σάτιρα. Ελεύθερη σάτιρα εννοώ. Έχει γεμίσει ο τηλεοπτικός χρόνος με reality κακής αισθητικής που αναπαράγουν στερεότυπα του ’50. Οπότε σίγουρα αν μη τι άλλο, ναι λείπει η φρεσκάδα από την ιδιωτική τηλεόραση. Και το διαχωρίζω γιατί η ΕΡΤ έχει δείξει πρόσφατα μια στροφή πολύ πιο «φρέσκια» σε σχέση με αυτό που ήταν στο παρελθόν.

Στο διαδίκτυο τώρα, δεν είναι όλα απαραίτητα καινοτόμα αλλά έχεις μια τέτοια τεράστια γκάμα επιλογών που το καθιστούν πολύ πιο θελκτικό από την TV, ειδικά για τις πιο νέες γενιές.

Δεν ξέρω αν αυτή είναι η λύση της ελληνικής τηλεόρασης για ανανέωση, αλλά αρχικά ας αρχίσουν να ανανεώνουν τα συμβόλαια με καινούρια, φρέσκα πρόσωπα, ιδέες και αισθητικές και βλέπουμε μετά.

• stand up comedy
• Ήρα Κατσούδα
• κωμικός