Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του… Γερούν!

Σε ένα από τα σπουδαιότερα βιβλία του ο επιφανής γερμανός κοινωνιολόγος Μαξ Βέμπερ συνέδεσε την ανάπτυξη και κυριαρχία του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής στη Κεντρική Ευρώπη με το θρησκευτικό δόγμα του προτεσταντισμού/καλβινισμού (Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού).  

Σύμφωνα με το θεωρητικό αυτό σχήμα, ο πιστός είναι αδύνατο να γνωρίζει εξ αρχής το «θεϊκό σχέδιο» για τη σωτηρία της ψυχής του. Αυτό που μπορεί να κάνει ωστόσο για να έχει περισσότερες πιθανότητες να κερδίσει το στοίχημα του Παράδεισου, είναι να εργάζεται σκληρά, να αποταμιεύει, να αποφεύγει κάθε είδους κραιπάλες και να είναι όσο το δυνατό πιο εγκρατής, ως ένα είδος ασκητικού τεσταρίσματος. Εξέχουσα θέση στα παραπάνω κατέχει η προσωπική επαγγελματική και κυρίως οικονομική επιτυχία που δείχνει το «καλό πρόσωπο» του πιστού στο κοινωνικό σύνολο.  

Μέσα σε αυτό λοιπόν το πλαίσιο διαμορφώνονται όλες οι προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν σε ένα κεφαλαιοκρατικό σύστημα όχι μόνο να αναπτυχθεί (συσσώρευση- επένδυση) αλλά και να αναπαραχθεί, μέσω της ηθικής/ θείας δέσμευσης του πιστού απέναντί του.  

Ο προτεσταντισμός μέσω του Λούθηρου αλλά και ο καλβινισμός που σε αδρές γραμμές αποτελεί την ακραία του έκφραση αναπτύχθηκε ιστορικά στα γερμανικά εδάφη και είχε χαρακτηριστικά αποδέσμευσης της κεντρικής Ευρώπης από την στενή επιτήρηση της Ρώμης και του καθολικισμού.  

Στα μάτια μας λοιπόν οι αναφορές του προτεστάντη πολιτικού Γερούν φαντάζουν τουλάχιστον προκλητικές, καθώς φαίνεται να ξεχνά τεχνηέντως τα δεινά που προκάλεσαν στις χώρες του Νότου οι τιμωρητικές – σχεδόν μεταφυσικού χαρακτήρα- πολιτικές που επιβλήθηκαν. Ωστόσο ο ίδιος που συνεχίζει να εμφανίζεται αμετανόητος αντιλαμβάνεται πολιτικά ως σοσιαλδημοκράτης- όπως ο ίδιος δήλωσε- την έννοια της αλληλεγγύης, ηθικά όμως (και αυτό είναι το χειρότερο) νιώθει ότι θα έπρεπε η τιμωρία να είναι ακόμα πιο αυστηρή. Μια αιώνια καταδίκη στο «πυρ το εξώτερο» για εκείνους του λαούς που διέπραξαν το υπέρτατο αμάρτημα: δεν δούλεψαν ποτέ σκληρά και όχι μόνο δεν αποταμίευσαν αλλά ξόδεψαν τα λεφτά των άλλων σε γιορτές και πανηγύρια με μοιραίο αποτέλεσμα να χρεοκοπήσουν, δηλαδή να αποτύχουν ολοκληρωτικά.

Ίσως από την άλλη ο Ντάισελμπλουμ ως γνήσιος πολιτικός καριέρας των Βρυξελλών να μην ενδιαφέρεται ουσιαστικά και πολύ για τα ηθικά ζητήματα. Σίγουρα όμως δε συμβαίνει το ίδιο και για το Ολλανδικό ή Γερμανικό ακροατήριό του.  Δεν θα πρέπει να υπάρχει αμφιβολία πως την ώρα που ο Νότος άφριζε κυριολεκτικά από τις δηλώσεις του, ο Βορράς θα ένιωθε μια κάποια ηθική ικανοποίηση.

Εξάλλου ο Παράδεισος δεν είναι για όλους και σίγουρα δεν είναι για τους αποτυχημένους παρίες της ευρωπαϊκής ακτογραμμής…

• Γερούν Ντάισελμπλουμ