Δημοψήφισμα 2015: Το «όχι» που έγινε «ναι», οι χοροί στο Σύνταγμα και το τρίτο μνημόνιο (Βίντεο)

Το ημερολόγιο έγραφε 5 Ιουλίου 2015, όταν ο ελληνικός λαός κλήθηκε στις κάλπες, εν μέσω κρίσιμων συζητήσεων της ελληνικής κυβέρνησης με τους Θεσμούς, να αποφασίσει για την τύχη της διαπραγμάτευσης. Σήμερα, συμπληρώνονται πέντε χρόνια από την ημέρα που κορυφώθηκε με τον πιο απρόσμενο τρόπο το δράμα της ελληνικής χρηματοπιστωτικής κρίσης, από την ημέρα που οι Έλληνες διχάστηκαν και αψήφησαν την ίδια την πραγματικότητα, λέγοντας «όχι» σε ένα νέο πακέτο διάσωσης από την Ευρώπη, που στη συνέχεια έγινε «ναι».

Στην πλειοψηφία τους οι Ελληνες είπαν «όχι», ωστόσο ο τότε πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, παρά το ηχηρό μήνυμα της κάλπης και παρά τις πιέσεις μέσα από την κυβέρνησή του και από τον στενό πυρήνα των συνεργατών του να προχωρήσει στον δρόμο της σύγκρουσης, επέλεξε τον συμβιβασμό με τους δανειστές και μετά από μία 17ωρη διαπραγμάτευση υπέγραψε το τρίτο Μνημόνιο.

Πέντε χρόνια μετά κι ακόμα πολλοί δυσκολεύονται να κατανοήσουν τι είναι αυτό που τους έκανε να κοιμηθούν το βράδυ γνωρίζοντας ότι έχουν πάρει μια απόφαση και να ξυπνήσουν την επομένη με ένα νέο μνημόνιο.

Το Newpost θυμάται τις κρίσιμες ημέρες του 2015 και παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στο μοναδικό δημοψήφισμα της ελληνικής ιστορίας που δεν συνδέθηκε με το Πολιτειακό.

Το διάγγελμα και αντιδράσεις

Μετά από αρκετά πισωγυρίσματα και την τελική κατάρρευση των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές της ΕΕ και του ΔΝΤ για τη σύναψη μιας συμφωνίας που θα ικανοποιεί τις απαιτήσεις τους αλλά θα δίνει και τη δυνατότητα στην τότε κυβέρνηση να την υποστηρίξει πολιτικά στο εσωτερικό, ο Αλέξης Τσίπρας συγκαλεί τα κυβερνητικά όργανα και αποφασίζει να… πατήσει το κουμπί. Αυτό που απείλησε αλλά ποτέ δεν έκανε ο Γιώργος Παπανδρέου, είχε αποφασίσει να το πράξει λίγα χρόνια αργότερα ο κ. Τσίπρας. Το ανακοίνωσε το βράδυ της Παρασκευής 26 Ιουλίου λέγοντας:

«Μας ζητήθηκε να εφαρμόσουμε μνημονιακές συμφωνίες των προηγούμενων κυβερνήσεων. Δεν σκεφτήκαμε να υποκύψουμε ούτε μια στιγμή, να προδώσουμε τη δική σας εμπιστοσύνη. Μετά από 5 μήνες σκληρής διαπραγμάτευσης κατέληξαν σε πρόταση τελεσίγραφο στην ελληνική κυβέρνηση. Ζητήθηκε να αποδεχθεί πρόταση με νέα δυσβάσταχτα βάρη στον ελληνικό λαό. (…) Η ευθύνη μας υποχρεώνει να απαντήσουμε στο τελεσίγραφο με τον ελληνικό λαό. Εισηγήθηκα στο ΥΠΣ τη διοργάνωση δημοψηφίσματος. Στο εκβιαστικό τελεσίγραφο για αποδοχή μιας αυστηρής ταπεινωτικής λιτότητας χωρίς τέλος σας καλώ να αποφασίσετε κυρίαρχα και περήφανα όπως προστάζει η ιστορία των Ελλήνων».

Όπως ήταν λογικό η κίνηση της ελληνικής πλευράς προκάλεσε την αντίδραση των δανειστών που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο έστελναν το ξεκάθαρο μήνυμα πως δεν θα υπάρξει καλύτερη συμφωνία. Ο πρόεδρος δε της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Γιούνκερ, σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε εξέφρασε τη θέση πως το δημοψήφισμα αφορά τη συμμετοχή της Ελλάδας στην ευρωζώνη και όχι την συμφωνία. «Το «όχι» θα είναι καταστροφικό γιατί σημαίνει ότι η Ελλάδα λέει «όχι» στην Ευρώπη. Δεν πρέπει να αυτοκτονήσετε επειδή φοβάστε να πεθάνετε! Η Συμπεριφορά της Αθήνας είναι ανάξια του μεγάλου Ελληνικού Έθνους», δήλωσε χαρακτηριστικά. Και οι υπόλοιποι ευρωπαίοι όμως επέλεξαν τη σκληρή γραμμή έναντι της Ελλάδας με χαρακτηριστικότερη περίπτωση αυτή των Γερμανών και των συμμάχων τους. Από τη μία ο κ. Σόιμπλε πρότεινε στον αμερικανό ομόλογό του να ανταλλάξουν την Ελλάδα με το Πουέρτο Ρίκο (!), ενώ η Άνγκελα Μέρκελ με το γνωστό αυστηρό της ύφος έκανε περιοδεία στα Βαλκάνια συγχαίροντας τους γείτονες επειδή δεν είναι στην κατάσταση της Ελλάδας.

Την επομένη των ανακοινώσεων Τσίπρα, συνεδρίασε εκτάκτως (Σάββατο) η Βουλή προκειμένου να επικυρώσει την διαδικασία του δημοψηφίσματος. Κόμματα και πολιτικοί αρχηγοί συγκρούστηκαν με πάθος, η αντιπολίτευση κατέθεσε ένσταση αντισυνταγματικότητας χωρίς αποτέλεσμα και τελικά η πρόταση εγκρίθηκε με 178 ψήφους υπέρ έναντι 120 κατά.

Στα αξιοσημείωτα συγκαταλέγεται και η ανοιχτή αντιπαράθεση Τσίπρα- Κουτσούμπα, με τον πρώτο να ζητά τη στήριξη του ΚΚΕ και τον δεύτερο να πετά το γάντι και να ζητά το ερώτημα να μετατραπεί σε «ναι ή όχι» στην ΕΕ. Τελικά τα κόμματα πήραν θέση, με τους ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΕΛ, ΧΑ να δηλώνουν «όχι», τους ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι να λένε «ναι» και το ΚΚΕ να μένει εκτός στηρίζοντας την αποχή.

Capital controls

Το μεγαλύτερο ίσως πλήγμα ήρθε από την ανάγκη επιβολής κεφαλαιακών ελέγχων στο τραπεζικό σύστημα. Η απόφαση του Eurogroup να μη δώσει παράταση στο πρόγραμμα αλλά και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να μην αυξήσει την ρευστότητας των τραπεζών (ELA), ανάγκασε το Συμβούλιο Συστημικής Ευστάθειας να εισηγηθεί τα capital controls, φοβούμενο ενδεχόμενο κύμα πανικού των καταθετών και διάλυσης του συστήματος. Έτσι, το βράδυ της Κυριακής 28 Ιουνίου, το υπουργικό συμβούλιο κάνει αποδεχτή την εισήγηση και το πρωί της επομένης εκδίδεται η σχετική Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου. Στο άκουσμα της είδησης οι πολίτες σπεύδουν στα ATM και διαπιστώνουν πως δεν μπορούν να τραβήξουν περισσότερα από 60 ευρώ ημερησίως, μέτρο που θα συντηρηθεί για αρκετό καιρό αργότερα.

Η αποσύνδεση του ερωτήματος από το ευρώ

Η απόφαση της τρόικας να μην δώσει παράταση στο πρόγραμμα σε συνδυασμό με τους κεφαλαιακούς ελέγχους και την αφόρητη πίεση του διεθνή παράγοντα, τρομοκράτησαν τον κόσμο και ανάγκασαν τον πρωθυπουργό την Τετάρτη 1 του Ιούλη να απευθυνθεί εκ νέου στον ελληνικό λαό, διαβεβαιώνοντάς τον πως δεν υπάρχει πρόθεση της κυβέρνησης να προχωρήσει σε plan B.

«Σε κάθε περίπτωση απαιτείται νηφαλιότητα και υπομονή. Οι καταθέσεις είναι απολύτως διασφαλισμένες όπως και η καταβολή μισθών και συντάξεων. Οι όποιες δυσκολίες πρέπει να αντιμετωπιστούν με ψυχραιμία. Έχουμε για άλλη μια φορά την ευκαιρία να στείλουμε μήνυμα ελπίδας και αξιοπρέπειας. Ο μόνος μας φόβος είναι ο φόβος. Επιλέγουμε αν θα αποδεχθούμε την συγκεκριμένη συμφωνία ή θα διεκδικήσουμε άμεσα βιώσιμη λύση. Θέλω να διαβεβαιώσω τον ελληνικό λαό ότι πρόθεση είναι η επίτευξη συμφωνίας με εταίρους με όρους βιωσιμότητας και προοπτικής (…)Ορισμένοι συνδέουν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος με το ευρώ. Λένε ότι έχω τάχα κρυφό σχέδιο αν ψηφιστεί το «όχι» θα βγάλω τη χώρα από ΕΕ. Λένε συνειδητά ψέματα», δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Τσίπρας.

Η επικράτηση του «όχι» και οι χοροί στο Σύνταγμα

Σύμφωνα με τα τελικά αποτελέσματα του υπουργείου Εσωτερικών, «ΟΧΙ» ψήφισαν 3.558.450 ψηφοφόροι δηλαδή το 61,31%. 
«ΝΑΙ» ψήφισαν 2.245.537 ψηφοφόροι, δηλαδή ποσοστό 38,69%.

Μάλιστα, ήδη από νωρίς αμέσως μετά το κλείσιμο των καλπών, εκατοντάδες κόσμου συγκεντρώθηκαν τόσο στην πλατεία Συντάγματος όσο και στην πλατεία Κλαυθμώνος για να πανηγυρίσουν για τη μεγάλη επικράτηση του «Οχι» στο δημοψήφισμα. 

Φωνάζοντας μεταξύ άλλων συνθημάτων «Τα μεγάλα όχι τα λέει ο λαός», κρατώντας ελληνικές σημαίες, χορεύοντας και τραγουδώντας πανηγύρισαν για την επικράτηση του «Οχι», ενώ στην πλατεία Συντάγματος ακόμη και το συντριβάνι βάφτηκε ροζ (προφανώς λόγω αντίστοιχου φωτισμού)! 

Το «όχι» που έγινε «ναι» και ο Βαρουφάκης

Παρόλο που ο ελληνικός λαός έδωσε στον κ. Τσίπρα το βροντερό «όχι» που ζητούσε προκειμένου να συνεχίσει τη διαπραγμάτευση, αυτό που ακολούθησε με τις συνεδριάσεις του Eurogroup τον «εικονικό πνιγμό» και τελικά την πανηγυρική ψήφιση του 3ου μνημονίου, δεν το περίμενε κανείς.

Αμέσως μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος τοποθετήθηκε δημόσια ο τότε Γιάνης Βαρουφάκης: «Την 25η Γενάρη Ο ελληνικός λαός είπε όχι σε 5 χρόνια υποκρισίας. Η πτώχευση του δημοσίου μπορούσε να ξεπεραστεί με νέα μη βιώσιμα δάνεια που μπορούσαν να αποπληρώσουν με το αίμα τους οι ασθενέστεροι Έλληνες. Διαπραγματευτήκαμε για το δικαίωμα να ακουστεί το λογικό επιχείρημα όχι νέα δάνεια πριν αναδιαρθρωθούν τα παλαιότερα. Τερματισμός της λιτότητας και αναδιάρθρωση του χρέους ήταν οι στόχοι κυβέρνησης. Δυστυχώς οι δανειστές αρνήθηκαν κάθε ουσιαστική συζήτηση. Σχεδίαζαν να μας κλείσουν τις τράπεζες για να μας ταπεινώσουν. Να μας επιβάλουν δήλωση μετανοίας για την κριτική στα αποτυχημένα προγράμματα. Αυτός ήταν ο στόχος του τελεσίγραφο που σήμερα ο ελληνικός λαός επέστρεψε. Από αύριο με το γενναίο όχι του ελληνικού λαού, θα τείνουμε χείρα συνεργασίας προς τους εταίρους μας».

Ωστόσο, την επομένη ακριβώς μέρα ο κ. Βαρουφάκης ανακοίνωνε την απόφασή του να παραιτηθεί από το υπουργείο, δείχνοντας ξεκάθαρα πια ότι κάτι δεν πήγαινε καλά στους κυβερνητικούς υπολογισμούς της επομένης του «όχι» ημέρας. Με ένα tweet που έλεγε «minister no more» και μια ανακοίνωση που κάρφωνε τους ευρωπαίους πως δεν επιθυμούσαν λύση με τον ίδιο στο τιμόνι της Οικονομίας, ο Γιάνης με ένα «ν» αποτέλεσε παρελθόν για την κυβέρνηση της «πρώτη φορά Αριστερά». Τη θέση του παίρνει και επίσημα ο Ευκλείδης Τσακαλώτος προετοιμάζοντας με τους Ευρωπαίους- εταίρους πια- τους όρους του νέου προγράμματος.

Μετανιωμένος ο Τσίπρας τρία χρόνια μετά

Τρία χρόνια μετά ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας σε συνέντευξή του στην γερμανική Die Welt παραδέχθηκε ότι θα ενεργούσε διαφορετικά για το δημοψήφισμα του 2015 αν είχε όλα τα δεδομένα του σήμερα μπροστά του, τότε.

Ερ.: Κλείνοντας, μια ματιά ακόμα στο παρελθόν: Το 2015 αφήσατε το λαό σας να ψηφίσει και να αποφασίσει για το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα της ΕΕ. Το μεγαλύτερο μέρος των ψηφοφόρων ήταν αντίθετο και στην πραγματικότητα έπρεπε να είχε ακολουθήσει η έξοδος από την Ευρωζώνη. Η συνέπεια ήταν μια τεράστια απώλεια εμπιστοσύνης. Το κλείσιμο των τραπεζών. Ανατρέχοντας στο παρελθόν, ήταν λάθος αυτό που έγινε;
Απ.: Η κατάσταση τότε ήταν πολύ δύσκολη. Εκ των υστέρων και με τη γνώση που έχουμε τώρα, μπορούμε φυσικά να αξιολογήσουμε διαφορετικά τα πράγματα. Αλλά πρέπει να αποφασίζουμε, όταν τα έχουμε μπροστά μας. Και αντίθετα με όσα λέτε, δεν επρόκειτο για δημοψήφισμα σχετικά με την παραμονή στο ευρώ. Ήταν ψηφοφορία για το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα για τη χώρα μου. Αμέσως μετά έδωσα εντολή να ακολουθήσουν εκλογές και τις κέρδισα. Αυτό δεν θα ήταν απαραίτητο, μπορούσα να είχα κυβερνήσει ακόμα τρεισήμισι χρόνια, χωρίς εκλογές.

• δημοψήφισμα