Δεκαεννιά χρόνια από το θάνατο του μεγάλου «Εθνάρχη» Κωνσταντίνου Καραμανλή

Δεκαεννέα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τον θάνατο του «Εθνάρχη» Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο οποίος είχε καθοριστικό ρόλο στη Μεταπολίτευση και την αποκατάσταση της Δημοκρατίας.

Με αφορμή την επέτειο πραγματοποιήθηκε μνημόσυνο στο Ίδρυμα Καραμανλή στη Φιλοθέη.

Όταν γεννήθηκε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στις 8 Μαρτίου του 1907, η γενέτειρά του, η Πρώτη Σερρών, λεγόταν ακόμη Κιούπκιοϊ και ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Όταν έφυγε από τη ζωή στις 23 Απριλίου του 1998, η Ελλάδα είχε μπει στην ΕΟΚ με τη δική του καθοριστική συμβολή.

Η πρώτη πρωθυπουργία

Σπούδασε νομικά και από το 1930 άρχισε να ασκεί το δικηγορικό επάγγελμα, ενώ εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος, τον Ιούνιο του 1935 στον νομό Σερρών. Την επόμενη χρονιά επανεξελέγη βουλευτής, αρνηθείς στη συνέχεια να συνεργασθεί με τη δικτατορία του Μεταξά, η οποία λίγο καιρό μετά επεβλήθη στη χώρα.

Ο δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και η Γερμανική Κατοχή βρίσκουν τον Κ. Καραμανλή στην Αθήνα, όπου εντάσσεται σε μια ομάδα διανοουμένων, όπως ο Κ.Τσάτσος, ο Ξ. Ζολώτας, ο Γ. Μαύρος, ο Άγγελος Αγγελόπουλος. Μετά τον πόλεμο επανενεργοποιείται πολιτικά, εκλεγείς και πάλι βουλευτής του Λαϊκού Κόμματος, τον Μάρτιο του 1946. Τον Νοέμβριο του 1947 αναλαμβάνει υπουργός Εργασίας στην κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη, όπως και στην κυβέρνηση Μαξίμου που ακολούθησε.

Ο Κ. Καραμανλής αρχίζει ουσιαστικά να αναδεικνύεται, όταν το 1948 τοποθετήθηκε στη θέση του υπουργού των Μεταφορών στην κυβέρνηση Σοφούλη. Είναι η περίοδος που επιχειρώντας να βελτιώσει το συγκοινωνιακό σύστημα της χώρας και το δίκτυο, έρχεται σε σύγκρουση με τα συμφέροντα της εταιρίας «Πάουερ», οπότε «μετακινείται» στο υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προσπαθεί να διαδραματίσει ενεργότερο ρόλο στα πολιτικά πράγματα του τόπου στα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια, με την απόφασή του να ενταχθεί στις 30 Ιουλίου 1951 στο συντηρητικό κόμμα «Ελληνικός Συναγερμός» του στρατάρχη Αλέξανδρου Παπάγου. Μετά τη νίκη του Αλ. Παπάγου στις εκλογές της 16ης Νοεμβρίου 1952, ο Κ. Καραμανλής αναλαμβάνει το υπουργείο Δημοσίων Έργων από το 1952 μέχρι τον Οκτώβριο του 1955 (και το υπ. Συγκοινωνιών από τον Δεκέμβριο του 1954), επιδεικνύοντας ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα στην εκτέλεση των καθηκόντων του.

Στις 5 Οκτωβρίου του 1955, όταν πεθαίνει ο στρατάρχης Παπάγος, και ενώ οι δυο αντιπρόεδροι του κόμματος Παναγιώτης Κανελλόπουλος και Στέφανος Στεφανόπουλος έχουν το θεσμικό προβάδισμα για τη διαδοχή, σημειώνεται η έκπληξη. Ο βασιλιάς Παύλος, αιφνιδιάζοντας τούς πάντες, αναθέτει την εντολή σχηματισμού νέας κυβέρνησης στον «άφθαρτο» υπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Ο νέος πρωθυπουργός παίρνει -στις 12 Οκτωβρίου 1955- την ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής και λίγο αργότερα -στις 4 Ιανουαρίου 1956- ιδρύει το κόμμα της «Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως» (ΕΡΕ), με το οποίο κερδίζει τις εκλογές της 19ης Φεβρουαρίου του ίδιου χρόνου. Ως πρωθυπουργός, ο Κ. Καραμανλής επιτυγχάνει σημαντική ανοδική πορεία της ελληνικής οικονομίας, καθιερώνει τη δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για τον πληθυσμό της υπαίθρου και αργότερα (1961) ιδρύει τον Οργανισμό Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΟΓΑ).

Ο Κ. Καραμανλής κερδίζει τις εκλογές του 1958 -με την ΕΔΑ στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης- και τις εκλογές του 1961. Ο αρχηγός των κεντρώων δυνάμεων Γεώργιος Παπανδρέου κηρύσσει τον «Ανένδοτο αγώνα» για την ανατροπή της κυβερνήσεως της ΕΡΕ.

Την ίδια περίοδο ο Κ.Καραμανλής επιδιώκει να αναθεωρήσει το Σύνταγμα του 1952, με στόχο τον περιορισμό του ρόλου των ανακτόρων, με αποτέλεσμα να ψυχρανθούν οι σχέσεις του με το βασιλικό ζεύγος.

Κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του, στη Θεσσαλονίκη, δολοφονείται από παρακρατικούς, ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης. Η αντιπολίτευση αποδίδει στην κυβέρνηση Καραμανλή βαρύτατες ευθύνες για τη δολοφονία, ευθύνες τις οποίες δεν αποδέχθηκε, αν και στον εκλιπόντα πολιτικό άνδρα αποδίδεται η περίφημη, της περιόδου αυτής, φράση «ποιός κυβερνά αυτόν τον τόπο», μόλις πληροφορήθηκε τη δολοφονία του βουλευτή της Αριστεράς.

Τον Ιούνιο του 1963 ο Κ. Καραμανλής παραιτείται και στις 9 Δεκεμβρίου του ιδίου έτους, αφού η ΕΡΕ έχει χάσει τις εκλογές του Νοεμβρίου, αναχωρεί για το Παρίσι, όπου θα παραμείνει 11 χρόνια. Στις 21 Απριλίου 1967 καταλύεται η Δημοκρατία στην Ελλάδα. Ο Κ. Καραμανλής, με δήλωσή του, καταγγέλλει το «τυραννικό» και «νόθο καθεστώς».

Η επιστροφή

Το καλοκαίρι του 1974, όταν η δικτατορία καταρρέει και εκδηλώνεται το προδοτικό πραξικόπημα της χούντας κατά του Μακαρίου στην Κύπρο, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής καλείται στην Ελλάδα και σχηματίζει την κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητος».

Νομιμοποίησε το ΚΚΕ έπειτα από 26 χρόνια παρανομίας, ενώ προχώρησε στην αποχώρηση της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ ως αντίδραση για την άρνηση της Συμμαχίας να αντιταχθεί στην προέλαση των Τούρκων στην Κύπρο (Αττίλας 2) και αντικατέστησε τη χουντική ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων.

Στις πρώτες ελεύθερες εκλογές (17 Νοεμβρίου 1974) ο Καραμανλής επικράτησε με το επιβλητικό 54,2% των ψήφων. Η άνετη νίκη του και στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση (Νοέμβριος 1977), θα του επιτρέψει να παραμείνει αδιάλειπτα στην εξουσία για μία εξαετία, επικεφαλής της Νέας Δημοκρατίας, ενός νεοσύστατου σχηματισμού, που εντάσσεται στον κεντροδεξιό χώρο, με ιδεολογικό στίγμα τον ριζοσπαστικό φιλελευθερισμό. Η διενέργεια δημοψηφίσματος, στις 8 Δεκεμβρίου 1974, τερμάτισε τη μακρά διένεξη για το πολιτειακό, με την οριστική εγκαθίδρυση της αβασίλευτης δημοκρατίας.

Η εκπόνηση και η ψήφιση νέου και προοδευτικού Συντάγματος, τον Ιούνιο του 1975, δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την εμβάθυνση και την παγίωση της Δημοκρατίας. Η επικράτηση ήπιου πολιτικού κλίματος, η αναβάθμιση των πολιτικών ηθών και της κοινοβουλευτικής πρακτικής και γενικότερα η κατοχύρωση του δημοκρατικού διαλόγου και των ατομικών ελευθεριών, καταγράφονται έκτοτε ως επιτεύγματά του. Όπως και η λύση του χρονίζοντος γλωσσικού ζητήματος, με την καθιέρωση της δημοτικής, ως επίσημης γλώσσας του κράτους.

Την εξαετία 1974-1980 και παρά τη διεθνή ενεργειακή κρίση, που έπληξε και τη χώρα μας, το εθνικό εισόδημα αυξανόταν με ρυθμούς 5% ετησίως, ενώ το κατά κεφαλήν εισόδημα σημείωσε αύξηση 50%. Ο Καραμανλής δεν δίστασε να εθνικοποιήσει μεγάλες επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα (Ολυμπιακή, Εμπορική), όταν οι περιστάσεις το επέβαλαν. Στην εξωτερική πολιτική, η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ, τα διπλωματικά ανοίγματα τις γειτονικές κομμουνιστικές χώρες και τη Μόσχα καταγράφονται στο ενεργητικό του.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εγκατέλειψε την ενεργό πολιτική το 1980, μετά την υπογραφή της συνθήκης προσχώρησης της Ελλάδας στην ΕΟΚ. Τον διαδέχθηκε στην πρωθυπουργία ο Γεώργιος Ράλλης.

Η πορεία του ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας

Στις 5 Μαΐου 1980 εκλέχθηκε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, σε μια περίοδο που το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου βρισκόταν προ των πυλών της εξουσίας. Η αυστηρή προσήλωση στην τήρηση των συνταγματικών κανόνων και η συνεπής τοποθέτηση πάνω από τις κομματικές διαμάχες, η εξασφάλιση της ομαλής διαδοχής των κομμάτων στην εξουσία, η συμβολή στην εκτόνωση των πολιτικών παθών και η συνεισφορά του στην εμπέδωση της εθνικής ενότητας, συνέθεσαν τις κύριες παραμέτρους της παρουσίας του στο ύπατο αξίωμα, σε συνδυασμό και με την ενίσχυση του διεθνούς κύρους της χώρας.

Το 1990 και ενώ έχουν προηγηθεί αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αρνείται να είναι εκ νέου υποψήφιος για την Προεδρία της Δημοκρατίας, υποστηρίζοντας ότι έχει αποδυναμωθεί το πολίτευμα, λόγω της συνταγματικής αναθεωρήσεως στην οποία προχώρησε το ΠΑΣΟΚ το 1986. Σε δήλωσή του, δε, απέδιδε ευθύνες στην «ποικιλώνυμη ηγεσία της χώρας» για την κρίση στον τόπο, ενώ, είχε ήδη τονίσει ότι αρνείται να μετάσχει «σε αυτό που αποκαλείται σήμερα δημόσιος βίος».

Παρά ταύτα, την 4η Μαΐου 1990 και αφού τελικώς έχει αποδεχθεί την πρόταση του τότε πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, στην πέμπτη ψηφοφορία στη Βουλή, ο Κ. Καραμανλής με 153 ψήφους εκλέγεται και πάλι Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Η δεύτερη και τελευταία προεδρική θητεία του Κ. Καραμανλή αρχίζει σε μια περίοδο που είχε σφραγιστεί από την έξαρση της πολιτικής κρίσεως στο εσωτερικό της χώρας και από κοσμοϊστορικές αλλαγές στον διεθνή χώρο. Η νέα παρουσία του στην Προεδρία της Δημοκρατίας θα συμπέσει με γενικότερες εξελίξεις που συνέκλιναν προς την κατεύθυνση που είχε ο ίδιος σταθερά διαγράψει, όπως η πορεία προς την πολιτική ένωση της Ευρώπης, αλλά και με διεθνή προβλήματα και πιέσεις που εκδηλώθηκαν στο περιφερειακό πλαίσιο των Βαλκανίων, ως απόρροια της αναδιατάξεως του πολιτικού χάρτη της περιοχής.

Την 10η Μαρτίου 1995 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, με τη λήξη της δεύτερης προεδρικής του θητείας, αποχώρησε οριστικώς από την πολιτική ζωή του τόπου.

• δικτατορία
• Κύπρος
• Κωνσταντίνος Καραμανλής
• Νέα Δημοκρατία
• Πρόεδρος της Δημοκρατίας