Μεγαλώνει απειλητικά η «φούσκα» των φοιτητικών δανείων

Ανησυχητικές διαστάσεις έχει λάβει η συσσώρευση των χρεών από φοιτητικά δάνεια, θυμίζοντας κατά πολύ στεγαστικά δάνεια και Lehman Brothers, ένα πρόβλημα που δεν αποκλείεται να πάρει τη μορφή μιας νέας παγκόσμιας κρίσης.

Το ζήτημα εμφανίζεται ιδιαίτερα σοβαρό στις ΗΠΑ, αν και στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετοί πρώην φοιτητές που επέστρεψαν και χρωστούν αρκετές χιλιάδες ευρώ. Στα τέλη Νοεμβρίου η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης (Federal Reserve Bank of New York) ανακοίνωσε ότι τα χρέη από τα πέντε εκατομμύρια φοιτητικά δάνεια αγγίζουν περίπου το ένα τρισεκατομμύριο δολάρια (956 δισ. για την ακρίβεια), ξεπερνώντας, μάλιστα, το χρέος των πιστωτικών καρτών.

Το πιο σοβαρό στοιχείο αποτελεί το αυξανόμενο ποσοστό αυτών που αδυνατούν να αποπληρώσουν το δάνειό τους (90 ημέρες και πάνω) αφού σύμφωνα με τα στοιχεία της FRBNY, έφτασε το 11% το τελευταίο τρίμηνο, έναντι 8,9% του προηγουμένου και 8,8% πριν από έναν χρόνο.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο το Κέντρο Έρευνας Pew ανέφερε ότι ένα στα πέντε νοικοκυριά στις ΗΠΑ χρωστάει φοιτητικό δάνειο. Ο μέσος όρος οφειλών το 2010 ήταν 26.682 δολάρια, το 2009, 23.349, το 2008, 20.022 ενώ το 1989 έφταναν τα μόλις 9.634 δολάρια. Στα πιο «δημοφίλη» πανεπιστήμια το δάνειο μπορεί να φτάσει και τα 55.000 δολάρια.

Η συσσώρευση βέβαια δεν αποτελεί αναπάντεχη εξέλιξη, αφού σύμφωνα με το περιοδικό TIME, το κόστος πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στις Ηνωμένες Πολιτείες αυξήθηκε κατά 60% μέσα στην τελευταία δεκαετία.

Παράλληλα, έρευνα του Ινστιτούτου Κολεγιακής Πρόσβασης και Επιτυχίας (Institute for College Access and Success) κατέδειξε πρόσφατα ότι το 37,8% των πρόσφατων πτυχιούχων απασχολούνται σε εργασία που δεν χρειάζεται πτυχίο κολεγίου! Αυτό σημαίνει ότι οι μισθοί συμπιέζονται -την ώρα που η ανεργία παραμένει υψηλή- κάνοντας ακόμα πιο δύσκολη την αποπληρωμή των οφειλομένων.

Ο μικρός κίνδυνος και οι έμμεσες συνέπειες

Η προοπτική πάντως να προκαλέσουν μία αλυσιδωτή αντίδραση, όπως έγινε με την αγορά ακινήτων δεν είναι πιθανή, αφού είναι αρκετά δύσκολο να «ξεφύγει» ο οφειλέτης (δεν μπορούν να ρευστοποιηθούν) ακόμα και σε περίπτωση πτώχευσης. Η αδυναμία πληρωμής μπορεί δηλαδή να μεταφερθεί υπό τη μορφή άλλων φόρων και έτσι να αποπληρωθεί, με τον οφειλέτη να την «κουβαλάει» ακόμα και για δεκαετίες. Είναι ενδεικτικό ότι Αμερικανοί ηλικίας 60 ετών και άνω οφείλουν ακόμα, συνολικά, 36 δισεκατομμύρια δολάρια για τα φοιτητικά δάνεια που πήραν κατά το παρελθόν!

Σύμφωνα με αναλυτές, η υποχρέωση αποπληρωμής των δανείων από τους νέους προκαλεί καθυστέρηση στην αγορά ακινήτων ή αυτοκινήτων από τους ίδιους ή και δισταγμό σε κάποια ενδεχόμενη επιχειρηματική κίνηση, παρουσιάζοντας πολλαπλές συνέπειες για την οικονομία. Ο Μαρκ Κάντροβιτζ, υπεύθυνος της ιστοσελίδας FinAid.org που ασχολείται με το θέμα, δήλωσε στο MarketWatch ότι για να υπάρξει σοβαρός κίνδυνος θα πρέπει το ποσοστό αθέτησης πληρωμών να φτάσει στο τριπλάσιο επίπεδο.

Η φούσκα των φοιτητικών δανείων αποτελεί ένα ακόμη κομμάτι της επίπλαστης ευημερίας των παγκοσμιοποιημένων οικονομικών πρακτικών της τελευταίας δεκαετίας, τουλάχιστον. Η χορήγηση μεγάλων ποσών γινόταν και γίνεται με «σχετικά» κριτήρια, γεγονός που οδήγησε, με το ξέσπασμα της παγκόσμιας κρίσης, στο «ξεγύμνωμα» των πολιτικών χορηγήσεων.

Εάν μιλάμε για ένα τρισ. δολάρια μόνο για τις ΗΠΑ γίνεται εύκολα αντιληπτό για τι ποσό μιλάμε σε παγκόσμιο επίπεδο, από τη στιγμή που η πλειοψηφία της Ευρώπης κατευθύνεται προς τα βρετανικά εκπαιδευτικά ιδρύματα…

Βαγγέλης Βιτζηλαίος

• Lehman Brothers